دعا در قرآن

دعا در قرآن

آیت الله مدرسی

‏خدا را چگونه بخوانیم؟

( وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَهَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْیَسْتَجِیبُوا لِیْ‏ وَلْیُؤْمِنُوا بِی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ). ( سوره بقره، آیه ۱۸۶)
“و زمانى که بندگان من از تو درباره من پرسند، من نزدیکم ، دعاى دعا کننده را هنگامى که مرا بخواند اجابت مى‏کنم، پس باید دعوت مرا استجابت کنند و به من ایمان‏آورند تا شاید هدایت شوند.”
( قُلْ أَرَأَیْتَکُمْ إِنْ أَتَاکُمْ عَذَابُ اللَّهِ أَوْ أَتَتْکُمُ السَّاعَهُ أَغَیْرَ اللَّهِ تَدْعُونَ إِن کُنْتُمْ‏صَادِقِینَ* بَلْ إِیَّاهُ تَدْعُونَ فَیَکْشِفُ مَا تَدْعُونَ إِلَیْهِ إِن شَاءَ وَتَنْسَوْنَ مَاتُشْرِکُونَ*وَلَقَدْأَرْسَلْنَا إِلَى‏ أُمَمٍ مِن قَبْلِکَ فَأَخَذْنَاهُم بِالْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ لَعَلَّهُمْ یَتَضَرَّعُونَ*فَلَوْلَاإِذْجَاءَهُم بَأْسُنَاتَضَرَّعُوا وَ لکِن قَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَزَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطَانُ مَا کَانُوا یَعْمَلُونَ(.)سوره انعام،آیات۴۳-۴۰)
“بگو که اگر عذاب خدا، یا هنگام مرگ شما فرا رسد چه خواهید کرد؟ آیا در آن ‏ساعت، غیر خدا را مى‏خوانید؟ اگر راستگو هستید، بلکه تنها خدا را مى‏خوانید تا اگرخواست شما را از سختى برهاند و آنچه را با خدا شریک قرار مى‏دهید فراموش مى‏کنید. و ما پیامبرانى به سوى امّتهاى پیشین فرستادیم پس آنان را گرفتار بلا و مصیب کردیم تاشاید تضرّع کنند. چرا وقتى سختى ما به آنها رسید تضرّع نکردند؟ بدین سبب که‏دلهایشان را قساوت فرا گرفت وشیطان کردارآنها را براى آنها آراست.”
( قُلْ مَن یُنَجِّیکُم مِن ظُلُمَاتِ الْبَرِّ وَالْبَحْرِ تَدْعُونَهُ تَضَرُّعاً وَخُفْیَهً لَئِنْ أَنْجَانَا مِن‏هذِهِ لَنَکُونَنَّ مِنَ الشَّاکِرِینَ * قُلِ اللَّهُ یُنَجِّیکُم مِنْهَا وَمِن کُلِّ کَرْبٍ ثُمَّ أَنْتُمْ تُشْرِکُونَ).
( سوره انعام، آیات ۶۴ – ۶۳)
“بگو چه کسى شما را از تاریکى خشکى و دریا نجات مى‏دهد که او را با تضرّع‏در نهان مى‏خوانید که اگر ما را از این نجات داد هر آینه شکر گزار خواهیم بود؟ بگو:خداشمارا ازآن وازهر سختى و اندوه نجات مى‏دهد سپس شما شرک مى‏آورید.”
( وَلَا تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلَاحِهَا وَادْعُوهُ خَوْفاً وَطَمَعاً إِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ‏قَرِیبٌ مِنَ الْمُحْسِنِینَ).(سوره اعراف، آیه ۵۶)
“و در زمین بعد از اصلاح آن، فساد نکنید و خدا را از روى بیم وامید بخوانید، همانا رحمت خدا به نیکوکاران نزدیک است.”
( قَالَ قَدْ أُجِیبَتْ دَعْوَتُکُمَا فَاسْتَقِیَما وَلَاتَتَّبِعَانِّ سَبِیلَ الَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ ).
( سوره یونس، آیه ۸۹)
“گفت: دعاى شما دو تن اجابت شد، پس به راه راست باشید و راه نادانان راپیروى نکنید.”
دعا چیست؟

انسان چگونه باید دعا کند؟

امید چه فایده از دعا مى‏رود؟
پیش از هر سخنى ناچاریم بدانیم که دعا اهداف و حکمتهایى معیّن دارد که‏ اگر انسان آنها را بداند گنجى را یافته است. گنجى که چه‏بسا قبلاً از آن هیچ‏نمى‏دانسته است و چاره‏اى براى مشکلات پیچیده‏اى که درزندگى خود بدانها مبتلااست،راه حلّى براى دشواریهایى که به او روى مى‏آورد و درمانى براى دردها و آلودگیهاى دل خود یافته است. آیات کریمه با آنکه در قرآن به شکلى پراکنده، به‏مناسبتهاى گوناگون آمده‏اند، در مجموع از دعا اندیشه‏اى کامل به دست مى‏دهند.

دعا در هر مکان‏
انسان هنگام مشکلات در جستجوى راه حلّى است و به فطرت مى‏داند که‏این راه حل به دست خداست و اینکه هر امر مشکلى هر چند بزرگ باشد و هرچندانسان را به ناامیدى فراخواند، راه حلّى به دست خدا دارد، امّا خدا کجاست؟به کجا روى آوریم تا به خدا نزدیک باشیم و رو به سوى او سخن گوییم؟ و از اودرخواست کنیم آیا خدا در مسجد است؟ آیا در دشت یا بر روى کوههاست؟وبالآخره در کجا به خدا نزدیکتریم؟ این پرسش، فرا روى همه مردم است و تنهابراى آنان که در روزگار پیامبر مى‏زیستند واز اودرباره خدا مى‏پرسیدند، نبوده‏است. ما نیز هرگاه با مشکلات مواجه مى‏شویم جایى را مى‏جوییم که درآن به‏خداوند نزدیکتر باشیم تا او را در آنجا بخوانیم. قرآن حکیم این پرسشها را اینگونه ‏پاسخ مى‏دهد:
(وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ…) (سوره بقره، آیه ۱۸۶)
“و زمانى که بندگان من از تو درباره من پرسند، من نزدیکم.”
پس دیگر انسان به واسطه‏اى و به اینکه راهى را طى کند تا به خدا برسد،نیاز ندارد. زیرا که خداوند نزدیک است. در دعاى ابو حمزه مى‏خوانیم:
“وَاَنَّ الرَّاحِلَ إِلَیْکَ قَریبُ الْمَسافَهِ، وَأَنَّکَ لا تَحْتَجِبُ عَنْ خَلْقِکَ اِلّا أَنْ تَحْجُبَهُمُ‏الْأَعْمالُ دُونَکَ”.
“کوچنده به سوى تو راهش کوتاه است و تو از خلق خود پوشیده نیستى جزاینکه کارها، آنها را در پس پرده مى‏نهد.”
وقتى از امام على‏علیه السلام درباره خدا و فاصله میان زمین و آسمان مى‏پرسند، مى‏گوید: “این فاصله ی، “دعایى مستجاب شده” است، زیرا دعاى مستجاب‏میلیاردها کیلومتر فاصله میان زمین و آسمان را در زمانى کمتر از یک چشم به هم‏زدن طى مى‏کند.”
در کتابهاى تفسیر آمده است که مردى از پیامبر پرسید: اى رسول خدا آیاخداوند ما نزدیک است تا با اوآهسته راز ونیازکنیم، یا دور است تا به بانگ بلند بخوانیمش؟ پس پیامبر چشم انتظار وحى شد تا آیه ۱۸۶ سوره بقره نازل گشت:
“و زمانى که بندگان من از تو درباره من پرسند، من نزدیکم…”

تنها خدا را بخوانیم‏
خداى تعالى دعاى دعا کنندگان را اجابت مى‏کند، امّا به دو شرط:
اوّل- “وقتى مرا بخوانند”، پس واجب است که فقط خدا را بخوانیم، نه‏هیچ‏کس دیگر را گویى انسان در ظاهر خدا را مى‏خواند، امّا به راستى خداى‏حقیقیش را نمى‏خواند، بلکه روى دعایش به سوى شرکایى است که براى خدافرض کرده است. او به زبان، “یاربّ” مى‏گوید و دستهایش را به دعا سوى آسمان‏بلند مى‏کند، امّا دلش با خدا پیوند نمى‏گیرد، زبان او در کار نیایش است درحالیکه‏دلش خدا را نمى‏خواند. درتفسیر این آیه کریمه:
(…فَاخْلَعْ نَعْلَیْکَ إِنَّکَ بِالْوَادِ الْمُقَدَّسِ طُوىً) ( سوره طه، آیه ۱۲)
“کفشهایت را بر کن که تو در وادى مقدّس طُوى هستى.”
آمده است که منظور از کفش، دوستى زن و فرزند است، یعنى تو تا زمانى که‏بر من وارد مى‏شوى و مى‏خواهى که مرا بخوانى باید دلت پیوندى با دوستى‏فرزندان نداشته باشد، زیرا حضرت موسى‏علیه السلام در آن بیابان وآن شب سرد،آن‏ هنگام که تاریکى و سرما و کم گشتگى او را در خود پیچیده بود، به زنش که به‏ زودى مى‏زایید مى‏اندیشید و براى او در جستجوى آتش بود.
و تو نیز به مسجد رفتى و نماز گذاردى و در این میان، اندیشه‏ات مشغول‏فرزندان و مشکلاتت بود، پس تو خدا را نخوانده‏اى.
بنابر این از این آیه کریمه در مى‏یابیم که آنگاه که خواستى به دعا مشغول‏شوى ناچار باید از پیوندهاى دیگر دور شوى و در توجّه خود به خدا، اخلاص‏ورزى، خداوند مى‏گوید:
( وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَهَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ…).
“و زمانى که بندگان من از تو درباره من پرسند، من نزدیکم، دعاى دعا کننده راهنگامى که مرا بخواند اجابت مى‏کنم.”
شرط دوّم – این شرط را در نیمه دوم آیه مى‏یابیم، آنجا که مى‏فرماید:
(…فَلْیَسْتَجِیبُوا لِیْ وَلْیُؤْمِنُوا بِی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ ).
“پس باید دعوت مرا استجابت کنند و به من ایمان آورند تا شاید هدایت شوند.”
تا زمانى که خدا دعاى تو را اجابت مى‏کند، تو نیز به نوبه خود باید فرمان‏خدا را اجابت کنى و به او ایمان آورى و همه شئون زندگیت را بر طبق خواست خداو بر حسب تعالیم او شکل دهى. آرى! از این راه است که انسان به رشد مى‏رسد و رشد یافتن یعنى‏رسیدن به‏راه درست، پس هنگامى که‏انسان، فرمان‏خدا را اجابت‏کند و به ‏او ایمان‏آورد، بى شک رشد را در زندگى خویش تضمین کرده است.

حکمت دعا

آیه کریمه درباره حکمت دعا چنین مى‏گوید:
( قُلْ أَرَأَیْتَکُمْ إِنْ أَتَاکُمْ عَذَابُ اللَّهِ أَوْ أَتَتْکُمُ السَّاعَهُ أَغَیْرَ اللَّهِ تَدْعُونَ إِن کُنْتُمْ‏صَادِقِینَ *بَلْ إِیَّاهُ تَدْعُونَ فَیَکْشِفُ مَاتَدْعُونَ إِلَیْهِ إِن شَاءَ وَتَنْسَوْنَ مَاتُشْرِکُونَ*وَ لَقَدْأَرْسَلْنَا إِلَى‏ أُمَمٍ مِن قَبْلِکَ فَأَخَذْنَاهُم بِالْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ لَعَلَّهُمْ یَتَضَرَّعُونَ)(سوره انعام،آیات۴۲-۴۰)
“بگو که اگر عذاب خدا، یا هنگام مرگ شما فرا رسد چه خواهید کرد؟ آیا در آن ‏ساعت غیر خدا را مى‏خوانید؟ اگر راستگو هستید، بلکه تنها خدا را مى‏خوانید تا اگرخواست شما را از سختى برهاند و آنچه را با خدا شریک قرار مى‏دهید فراموش کنید. وماپیامبرانى به سوى امّتهاى پیشین فرستادیم پس آنان را گرفتار بلا ومصیبت کردیم تا شایدتضرّع کنند.”
این آیه در آغاز به این امر مى‏پردازد که وقتى عذاب خدا یا مرگ فرا مى‏رسد و وقتى زندگى سخت مى‏شود، انسان خدا را مى‏خواند و شرکایى را که براى اوفرض کرده فراموش مى‏کند.
قرآن سپس به حکمت دعااشاره مى‏کند که خداوند بعد ازآنکه عذاب برامّتهاى پیشین نازل کرد، پیامبرانش را به سوى آنان فرستاد و عذاب بر دوگونه بود: یکى به شکل جنگهاى داخلى و عذاب انسان به دست انسان و آن “بأساء” است،ودیگرى به شکل عذاب انسان به دست طبیعت و آن “ضرّاء” مى‏باشد.(۱)
ولى چرا خداوند بندگانش را به”بأساء” و”ضرّاء” فرو مى‏گیرد؟ چرا آنان رابا مشکلات مى‏آزماید؟ آیه کریمه، خود پاسخ مى‏دهد:
(…لَعَلَّهُمْ یَتَضَرَّعُونَ…).
“… تا شاید تضرّع کنند.”
هدف آن است که خداوند مى‏خواهد توهمچون بنده‏اى از بندگانش به‏سوى او بروند. و در حالت عادى وقتى به سوى او نمى‏روند مشکلات و عذاب برتو نازل مى‏شود تا به سوى خداوندت روى آورى و به او تضرّع کنى.
ولى ما بعضى از مردم راچنین مى‏بینیم که حتّى درحالت عذاب نیز به خداتضرّع نمى‏کنند.
راست آن است که جموداینان را به مرحله‏اى رسانیده که حتّى فطرت‏ووجدان خویش را نیز ازدست داده‏اند، آن وجدانى که به هنگام بروز مشکلات‏وعذاب، درهر انسانى هست وآن فطرتى که انسان رابه راه بازگشت به خدا مى‏کشاند، قرآن کریم درباره اینان مى‏گوید:
( فَلَوْلاَ إِذْجَاءَهُم بَأْسُنَا تَضَرَّعُوا وَلکِن قَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَزَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطَانُ مَاکَانُوایَعْمَلُونَ) (سوره انعام، آیه ۴۳)
“چرا وقتى سختى ما به آنها رسید، “تضرّع” نکردند؟ بدین سبب که قساوت‏دلهایشان را فرا گرفت و شیطان کارهایشان را براى آنها آراست.”
بنابراین، آیات تأکید مى‏ورزند که توجّه انسان به “خدا” و “تضرّع” به درگاه‏او، از فواید مشکلات و مصایب است. در واقع مشکلات به پایان خواهند آمد حال‏آنکه ایمانى که تضرّع، آن را در دل انسان کاشته است باقى مى‏ماند و ادامه مى‏یابد، همچنانکه کار شایسته‏اى که ایمان انسان آن را مى‏آفریند باقى مى‏ماند و آثارش حتّى ‏پس از نابودى دنیا و مشکلاتش مستمر خواهد بود.
امام صادق‏علیه السلام مى‏فرماید:مردى پیامبرصلى الله علیه وآله را به طعام خواند، چون پیامبرداخل خانه آن مرد شد نظرش به مرغى افتاد که بر بالاى دیوار خانه تخم گذاشته‏است. پیامبر از این امر تعجّب کرد، آن مرد به او گفت: از این تخم تعجّب کردى؟سوگند به آنکه تو را به حق برانگیخت من تا به حال به هیچ مصیبتى گرفتار نیامده‏ام.پس پیامبر بى آنکه از غذاى او بخورد برخاست و گفت: آنکه به مصیبتى گرفتارنشده باشد، خدا را در او حاجتى نیست.
“قال النبیّ لأصحابه: ملعون کلّ مال لا یزکّى، ملعون کلّ جسد لا یزکّى. ولو فی‏کلّ أربعین یوماً فقیل: یا رسول اللَّه، أمّا زکاه المال فقد عرفناها فما زکاه الأجساد؟ فقال‏لهم: إن تصاب بآفه”. ( بحار الانوار، ج‏۹۳، ص‏۲۸۹)
هم‏چنین مى‏فرماید: پیامبر روزى یارانش را گفت: هر مال زکات داده نشده،ملعون است و هر بدن زکات داده نشده – اگر چه هر چهل روز یکبار- ملعون است. گفتند: اى رسول خدا زکات مال را مى‏دانیم، زکات بدن چیست؟ فرمود:این است ‏که به آفتى گرفتار آید، پس چهره آنان که این سخن شنیدند دگرگون شد و چون آنان ‏را بر این حال دید فرمود: آیا منظور مرا دریافتید؟ گفتند: نه اى رسول خدا. فرمود:تن انسان خراشیده شود، پایش به سنگ آید، لغزد، بیمار شود، خارى دراو خلد وهمانند اینها، تا در پایان حدیث فرمود: به چشم پریدگى دچار شود.
“من لم یرزء فما للَّه فیه من حاجه”.( بحار الانوار، ج‏۶۷، ص‏۲۱۸)
انسانى که در زندگیش با هیچ مشکلى یا مصیبتى رو برو نمى‏شود، نبایدخوشحال ومطمئنّ باشد، زیرا این علامت غرور است. پس انسان وقتى گرفتارمشکلى مى‏شود روحش بلندى مى‏گیرد و به نور خدا روشنى مى‏یابد و دلش متوجّه‏او مى‏شود، فایده این توجّه بیش از ضررهاى آن گرفتارى است. و در مقابل،انسانى که حتّى وقتى با عذاب روبرو مى‏شود تضرّع نمى‏کند، دلش سخت و قسى‏شده و ابلیس کارهاى بد او را پیش چشمش زینت داده است.

شیوه‏هاى دعا

قرآن در این باره مى‏گوید:
(قُلْ مَن یُنَجِّیکُم مِن ظُلُمَاتِ الْبَرّوَالْبَحْرِتَدْعُونَهُ تَضَرُّعاًوَخُفْیَهً..).( سوره انعام، آیه ۶۳)
“بگو چه کسى شما را ازتاریکى، خشکى و دریا نجات مى‏دهد که او را با تضرّع ‏در نهان مى‏خوانید؟”
بنابراین باید دعا اوّلاً همراه “تضرّع” و ثانیاً در “نهان” باشد، یعنى رازى‏میان بنده و خداوند باشد. همچنانکه براى دعا کننده شایسته است که بداند او باخدا، با دعاى خویش عهد مى‏بندد که اگر او را از گرفتاریش رهانید انسانى نیکوکارو شکر گزار شود:
(…لَئِنْ أَنْجَانَا مِن هذِهِ لَنَکُونَنَّ مِنَ الشَّاکِرِینَ) . ( سوره انعام، آیه ۶۳)
“اگر ما را از این برهاند هر آینه از شکر گزاران خواهیم بود.”
و چه‏بسا انسان با خدا عهد بندد و مشکلش بر طرف شود، امّا او به زندگى‏پیشین خود – بى هیچ دگرگونى را ستینى در رفتار- بازگردد:
( قُلِ اللَّهُ یُنَجِّیکُم مِنْهَا وَمِن کُلِّ کَرْبٍ ثُمَّ أَنْتُمْ تُشْرِکُونَ).( سوره انعام، آیه ۶۴)
“بگو خدا شما را از آن و از هر سختى واندوه مى‏رهاند سپس شما شرک مى‏آورید.”
در سوره اعراف مى‏خوانیم:
( وَلاَ تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلَاحِهَا وَادْعُوهُ خَوْفاً وَ طَمَعاً إِنَّ رَحْمَهَ اللَّهِ قَرِیبٌ ‏مِنَ الْمُحْسِنِینَ). (سوره اعراف، آیه ۵۶)
“و در زمین بعد از اصلاح آن فساد نکنید و خدا را از سر بیم و امید بخوانید،همانا رحمت خدا به نیکوکاران نزدیک است.”
پس درهنگام دعا، انسان باید در حالتى میان “بیم و امید” باشد و به‏ استجابت سریع دعاى خود مطمئنّ نباشد، همچنانکه نباید از رحمت خدا ناامیدباشد. در اینجا اجازه دهید اندکى درباره پیوند و رابطه میان “دعاى از سر بیم‏ و امید” و “نزدیکى رحمت خدا به نیکوکاران” بیندیشیم.این پیوند چنین است که‏انسان هرگاه گرفتارمصیبتى شود و یا با مشکلى در زندگیش رو برو گردد،باید خدارا بخواند و در همین هنگام نیزبه مردم احسان کند، زیرا احسان، انسان را به دعابرمى‏انگیزد ونیزکلیداستجابت خداست ،خدایى که رحمتش به احسان کنندگان‏نزدیک است.
در سوره یونس این آیه را مى‏خوانیم:
(قَالَ قَدْأُجِیبَتْ دَعْوَتُکُمَافَاسْتَقِیَماوَلاَتَتَّبِعَانِّ سَبِیلَ الَّذِینَ لاَ یَعْلَمُونَ).(سوره یونس،آیه۸۹)
“گفت دعاى شما دوتن اجابت شد پس به راه راست باشید و راه نادان راپیروى‏نکنید.”
خطاب به سوى موسى و هارون است و منظور آن است که تو آنگاه که خدا را خواندى و او دعایت را استجابت کرد، به سوى این و آن نباید بروى و باید از خدا آرزو خواهى و بر راه راست پایدار مانى و تسلیم فشارها و تنگناها گردى،همچنانکه بر توست که پیوسته بر راه هدایت باشى و راه نادانان را پیروى نکنى.

مرا بخوانید تا براى شما استجابت کنم‏

(وَنُوحاًإذْنادى‏ مِن قَبْلُ فَاستَجَبْنالَهُ فَنَجِّیْناهُ وَأَهْلَهُ مِنَ­الْکَرْبِ الْعَظِیمِ).(سوره انبیا،آیه۷۶)
“و نوح را بیاد آور که از پیش ندا درداد، پس براى او اجابت کردیم و او و اهلش‏را از بلاى عظیم نجات دادیم.”
( وَأَیُّوبَ إِذْ نَادَى‏ رَبَّهُ أَنِّی مَسَّنِیَ الضُّرُّ وَأَنتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ * فَاسْتَجَبْنَا لَهُ‏فَکَشَفْنَا مَا بِهِ مِن ضُرٍّ وَآتَیْنَاهُ أَهْلَهُ وَمِثْلَهُم مَّعَهُمْ رَحْمَهً مِنْ عِندِنَا وَذِکْرَى‏ لِلْعَابِدِینَ).
( سوره انبیاء، آیه ۸۴ – ۸۳)
“و ایّوب را بیاد آور که خداوندش را ندا درداد که مرا زیان رسید و توبخشاینده‏ ترین بخشایندگانى. پس براى او اجابت کردیم و زیان را از او برگرفته اهلش و همانند آن آنان‏را با آنان به او بازگردانیدیم از سر رحمت خود و براى یادآورى پرستندگان.”
( قُلْ مَایَعْبَؤُابِکُمْ رَبِّی لَوْلَادُعَاؤُکُمْ فَقَدْکَذَّبْتُمْ فَسَوْفَ یَکُونُ لِزَامَاً).(سوره فرقان،آیه ۷۷)
“بگو اگر دعاى شما نبود خداوند من چه اعتنایى به شما مى‏کرد، شما تکذیب‏کردید پس بزودى به کیفر گرفتار خواهید شد.”
(أَمَّن یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَیَکْشِفُ السُّوءَ وَیَجْعَلُکُمْ خُلَفَاءَ الْأَرْضِ أَءِلهٌ مَعَ‏اللَّهِ قَلِیلاً مَا تَذَکَّرُونَ). (سوره نمل، آیه ۶۲)
“آن کیست که مضطرّ را اجابت مى‏کند چون اورا بخواند و بدى را برطرف ‏مى‏سازد و شما را جانشینان در زمین قرار مى‏دهد، آیا معبودى جز اللَّه هست ، شما اندکى‏ متذکّر مى‏شوید.”
(وَقَالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِی سَیَدْخُلُونَ‏جَهَنَّمَ دَاخِرِینَ). (سوره غافر، آیه ۶۰)
“خداوند شما گفت مرا بخوانید تا براى شما استجابت کنم، آنانکه از عبادت من‏سر مى‏پیچند به زارى و خوارى به جهنّم خواهند رفت.”
(وَیَسْتَجِیبُ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَیَزِیدُهُم مِن فَضْلِهِ وَالْکَافِرُونَ لَهُمْ‏عَذَابٌ شَدِیدٌ) (سوره شورى، آیه ۲۶)
“و اجابت مى‏کند کسانى را که ایمان آوردند و کارهاى درست کردند، و از فضل‏ خویش به آنان مى‏دهد و کافران را عذابى سخت هست.”