آرمان مهدویت مذهبی ، اعتقادی
وظایف زن و شوهر نسبت به یکدیگر
زندگی مشترک یک ارتباط دو سویه بین دو همسر است .
زن وشوهر در تمامی ابعاد جسمانی و روانی شریک یکدیگرند.
اگر چه« وظایف » محدوده عمل آدم ها را مشخص می کند ولی یک زندگی گوارا و دلنشین را نمی توان تنها بر حسب تذکر وظایف افراد، شکل داد.
وظایف برای پیشگیری از تخطی افراد است نه شکل دهنده یک زندگی زیبا و دلچسب.
یک زندگی مشترک مناسب،مهر و ارادت دارد،ایثار و گذشت دارد، دوستی و دوست داشتن ، احترام به احساس و خواهش همراه دارد، خوشرویی و خوشگویی و صفا و محبّت و وفا می طلبد، آغوش و نوازش و شور و مهر و عشق دارد. ایثار و گذشتن از خواسته های خود در مسیر رضایت و آرامش و راحتی شریکِ محبوب زندگی خود دارد و…خیلی زیبائی های دل انگیز دیگر.
لذا نمی شود به زن و مرد گفت: نوازش کن چون موظف به این کار هستی، بلکه بایدگفت: اساس و شالوده ی زندگی مشترک«مودت یعنیدوست داشتن شدید» و «رحمت = مهربانى» است، سعی کن که به چنین قدرت لایزال و عظمتی از فضیلت انسانی نائل شوی.
«راغب میگوید:رحمت مهربانى ورقتّى است که مقتضى احسان است.»
از اینرو پیام غریب امام صادق (ع) که فرمود : «مِنْ أَخْلَاقِ الْأَنْبِیَاءِ- صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِمْ- حُبُ النِّسَاءِ». الکافی (ط – دارالحدیث) ؛ ج۱۰ ؛ ص۵۶۱
«دوست داشتن زنان از اخلاق انبیاء الهی است»
به غلط به معنای هوی و هوس معنی گردیده در حالی که منظور مهربانی و دوست داشتن صادقانه همراه با احترام، هم دلی و ارزش قائل شدن به ابراز محبتها، گذشتها، و ایثارهای همسران است .
(( البته نباید حبّ النّساءِ حلال ( دوست داشتن زنان محرم ) را ، با حبّ النّساءِ حرام ( دوستی زنان نا محرم ) ، که هر دو در روایات با ظاهری یکسان آمده اند ، اشتباه بگیریم. زیرا اوّلی دستور دین و مورد پسند خدا و دیگری حرام و مورد پسند شیطان است.
آری زنان هوسباز بی تقوی دامهای فریب شیطان اند.
امیرالمومنین (ع) می فرمایند :
الْفِتَنُ ثَلَاثٌ = فریب و دام گمراهى سه چیز است:
۱- حُبُ النِّسَاءِ وَ هُوَ سَیْفُ الشَّیْطَانِ = دوستی زنان ( نامحرم ) که شمشیر شیطان است
۲- وَ شُرْبُ الْخَمْرِ وَ هُوَ فَخُّ الشَّیْطَانِ = و شراب خوارى، که آن تله و دام شیطان است
۳- وَ حُبُّ الدِّینَارِ وَ الدِّرْهَمِ وَ هُمْ سَهْمُ الشَّیْطَانِ … و پول دوستى که آن زهر شیطان است
پس هر کسى به زنان نامحرم علاقه داشته باشد از زندگى خود بهره و حاصلى نمى برد و هر کسى آن مایعات حرام را بخواهد، بهشت بر او ممنوع مى شود و هر کسى به مال دنیا دلبسته شود، بنده دنیا خواهد بود.)))الخصال ؛ ج۱ ؛ ص۱۱۳(
در یک تقسیم بندی اولیه می توان وظایف همسران را به دو دسته وظایف شرعی و اخلاقی تقسیم کرد.
– وظایف شرعی:
از نظر شرع حقوقی هستند که علاوه بر قراردادهایی که ضمن عقد دائم بین زوجین به عنوان شروط مهر و عقد ذکر می گردد بر هر یک از مرد و زن واجب می باشند، مانند:
آنچه از حقوق که بر مردان تکلیف است :
همچون پرداخت مقدار مهریه و امثال اینها، پرداخت نفقه زن نیز که بر مردان واجب است و نفقه شامل خوراک، پوشاک، منزل و مأوی و همچون اینهاست .
و آنچه از حقوق که بر زنان تکلیف است :
– تمکین=که عبارت است از اجازه تمتع مرد از زن و رعایت شئون لازم آن همچون پرهیز نکردن از مرد، و مخالفت نکردن با دستوراتی که حق تمتع مرد را از بین می برد.
– اجازه برای خروج از منزل : (زن می تواند در حین عقد، از مرد بخواهد که از این حق خود بگذرد و این حق را به زن واگذار نماید. در این صورت، دیگر خروج زن از منزل متوقف بر رضایت شوهر نیست.)
– بدون اجازه شوهر در مال او تصرف نکردن.و…
وظایف اخلاقی همسران:
که هر چند از نظر فقهی و شرعی واجب نمی باشد ولی بدون انجام آنها زندگی سرد و بی روح می شود و معنای خود را از دست خواهد داد. لذا برای رسیدن به یک زندگی آرامش بخش و شیرین باید به این وظایف ملتزم بود. این وظایف به سه گروه عمده قابل دسته بندی است :
۱- وظایف مشترک زن و شوهر
۲- وظایفی که برای شوهر در اولویت است یا خاص اوست .
۳- وظایفی که برای زن در اولویت است یا خاص اوست .
۱- وظایف مشترک :
این وظایف ، آنهایی هستند که انسجام عاطفی و معنوی بیشتری در خانواده ایجاد می کنند. عمده ترین این وظایف عبارت است از :
۱- ۱: مهر ورزی دو همسر نسبت به یکدیگر ـ زن و شوهر باید نسبت به هم مهر و محبت داشته باشند و به ویژه این احساس را به یکدیگر ابراز کنند .
۲- ۱ :احترام و تکریم یکدیگر – همسران بایستی خود را عادت دهند در هر شرایطی ،رفتارشان از چارچوب احترام و حفظ حرمت طرف مقابل خود خارج نشود .
۳- ۱ :بردباری و شکیبایی در برابر ناملایمات – زندگی خانوادگی ، به ویژه در اوایل آن همراه با مشکلات و مسائل بسیاری است . برای مقابله با این مشکلات ، زوجین بایستی تدابیر لازم را بیندیشند و به کار ببرند . یکی از اقدامات اساسی که در برابر همه مشکلات لازم است ، برخورداری از روحیه بردباری و صبر در مقابل محرومیت ها و سختی هاست . ظرفیت روحی زوجین باید در حدی باشد که حتی به رغم ناتوانی در حل بعضی از آنها ،تعادل روحی و رفتاری خود را از دست ندهند . هر یک از دو همسر باید در مواقعی که احساس می کنندطرف مقابلشان در برابرمسائلی دچار اضطراب و نگرانی است ، او را به صبر و شکیبایی دعوت کند . چنین رویه ای برای جمع کردن قوای روانی و فکری تازمان یافتن راه حل های مناسب برای مشکلات ، ضروری است .
۴- ۱ :احترام به وابستگان همسر : هر زن و شوهر جوانی قبل از ازدواج،با آشنایان و نزدیکان زیادی ارتباط و وابستگی فامیلی و عاطفی دارند . این روابط بعد از ازدواج به صورت های مختلف حفظ می شود و ادامه می یابد . بخشی از روابط خانوادگی زوج های جوان در ارتباط با بستگان آنها تنظیم می شود و به صورت سنت ها و آداب و رسوم اجتماعی ، احترامات متقابل ، پذیرایی ها ، دعوت ها و دید و بازدیدها نمود می یابد . از وظایف بسیار مهم همسران آن است که وابستگان همسرخود را احترام کنند و آنها را در نظر داشته باشند . بعضی مواقع دیده می شود که مردی اظهار می کند زن خود را دوست دارد یا زن اظهار علاقه به شوهر می کند ، ولی در مقابلِ بستگان وی واکنش منفی و حاکی از عدم استقبال و محبت نشان می دهد و توجه ندارد که همسرش به خاطر دارا بودن این روابط فامیلی ممکن است در مقابل هر نوع بی توجهی و یا توهین احتمالی نسبت به آنان ، حتی اگر از طرف همسرش باشد ، آزرده دل و ناراحت شود .
سایر وظایف نیز به صورت مختصر از این قرار است:
– تأمین نیاز جنسی و روحی و روانی یکدیگر.(مثلاً معمولاً زنان نیاز دارند همسرشان به حرفهای آنها گوش بدهد ویا در برابر سئوالهای آنها شوهر پاسخگو باشدو…)
– اجتناب از سوء ظنهای بیمورد.(خصوصاً هر نوع تجسس در مورد زندگی قبل از ازدواج همسر سخت ممنوع می باشد).
– پرهیز از تندخویی، بدزبانی، درشت گفتاری، ترشرویی ؛و سرسنگین نبودن در برابر یکدیگر.
– اجتناب از تمجید دیگران در مقابل یکدیگر.
– تندخویی و گاهی بداخلاقی همدیگر را تحمل نمودن.
– هرگز به هم دروغ نگفتن و رعایت صداقت، امانت، فداکاری و گذشت.
– بازگو نکردن عیوب یکدیگر نزد دیگران و به رخ هم نکشیدن آن عیبها.
– در حق همدیگر دعا کردن
۲ – وظایف شوهر نسبت به زن :
۱-۲: محبت ابتدایی نسبت به همسر – محبت بین زن و مرد در صورتی مطلوب و کامل است که ابتدا توسط شوهر اظهار شود . در مقابل این اظهار محبت ، معمولاً عکس العمل زن، یک ارتباط متقابل توأم با محبت فراوان و گسترده است . اگر شوهری انتظار داشته باشد که همسرش نسبت به او ابراز محبت و علاقه بکند ، بدون آنکه خود او در این کار پیشقدم شود ، در ایجاد یک زندگی مطلوب و توأم با صمیمیت عاطفی موفق نخواهدبود .
۲-۲: احترام به همسر – مرد بایستی به همسر خود ، بخصوص در حضور دیگران احترام بگذارد.این احترام باید توأم با صمیمیت و مهربانی باشد . زن نیازمند دریافت محبت و احترام از شوهر است ، به ویژه هنگامی که در حضور دوستان و آشنایان قرار داشته باشد . این امر باعث می شود که زن از داشتن شوهر احساس افتخار و سربلندی کند و این احساس ، شوق او را به زندگی زناشویی،و آمادگی وی را برای گذشت و بردباری در برابر محرومیت ها و سختی های احتمالی بیشترمیکند .
۳-۲ : خوشرویی و خوش خلقی – مرد چون از قدرت جسمی و فیزیکی بیشتری نسبت به زن برخوردار است باید مراقبت کند در مواقع ناراحتی و خشم ، تندی ها و سخت گیری های بیجا نداشته باشد . بر عکس،او باید در ایجاد یک فضای آرام ، صمیمی و اطمینان بخش در محیط خانواده خود بکوشد . بدخلقی شوهر در خانواده باعث دلزدگی همسر و دیگر اعضای خانواده خواهد شد . این امر کاهش نفوذ گفته ها و دستورهای مرد بر روی آنان را به همراه دارد و در روند شکل گیری خصوصیات روانی و تربیتی که از وظایف بسیار مهم خانواده است ، ایجاد اختلال و مشکل می کند .
۴-۲ :ایجاد آسایش و توجه به نیازهای خانواده ـ از وظایف مهم شوهر آن است که نسبت به وسع و توان خود برای اعضای خانواده گشایش ایجاد کند . شوهر بایستی روحیه توجه به نیازهای زن و فرزندان را در محیط خانه داشته باشد و در بین کارهای خود برای رسیدگی به امور مختلف خانه برنامه ریزی کند . توجه به امور خانه از قبیل تهیه مایحتاج و خواسته های احتمالی همسر یا فرزندان از خصوصیاتی است که هم حکایت از توجه شوهر به کانون خانواده دارد و هم در همسر اطمینانی نسبت به شوهر به وجود می آورد که حتی در مواقع تنگدستی و مشکلات مالی او وظیفه خود می داند مراعات حال شوهر را بکند ، چون از این نکته آگاه است که اگر چیزی در دسترس شوهر باشد از خانه و خانواده دریغ نخواهد کرد .
۵-۲ :احساس غیرت نسبت به همسر ـ مرد باید همچون حصاری زن را در حمایت و مراقبت قرار دهد . این حالت، همباید در مراقبت نسبت به عفاف و پاکدامنی زن باشد و هم در توجهبه نیازهای عاطفی او . توجه مرد به عفاف همسر خویش شرط اولیه حفظ حریم خانواده و حفظ سلامت اخلاقی آن است . حالت غیرت و حمیت مرد اثر دیگری نیز در روحیه و رفتار زن دارد ، به این صورت که در او احساس امنیت و اعتماد در پناه شوهر به وجود می آورد که یک احساس لذت بخش و مطلوب برای اوست و در افزایش عشق و محبت وی به شوهر مؤثر است .
۶-۲ . عدالت را در همه شئون زندگی رعایت کند، به خصوص در آن‌جا که مرد دارای دو همسر باشد.
۷-۲ . از اشتباه‌ها و لغزش‌های زن صرف نظر کند; و او را مورد عفو قرار دهد; زن را احترام و تجلیل کند; در کارهای خانه به وی کمک نماید و هرگز او را مورد اذیت و آزار قرار ندهد، قرآن در این‌باره می‌فرماید: “فَأَمْسِکُوهُن‌َّ بِمَعْرُوف‌ٍ أَوْ سَرِّحُوهُن‌َّ بِمَعْرُوف‌ٍ وَ لاَ تُمْسِکُوهُن‌َّ ضِرَارًا; ( بقره،۲۳۱ ) یا به نیکی و خوشی آنان را نگه‌دارید و یا به نیکی رها کنید و روا نیست که آنان را آزار دهید.”
۳- وظایف زن نسبت به شوهر
وظایفی نیز وجود دارد که از طرف زن بایستی مورد توجه خاص قرار گیرد. در صورتی که زن نسبت به این وظایف توجه داشته باشد و آنها را انجام دهد ،به ایجاد استحکام در خانواده کمک کرده است. این وظایف عبارت است از :
۱- ۳:احترام و تکریم شوهر ـ با توجه به این که در زندگی زناشویی نقش محبت و اظهار عواطف بیشتر مناسب ساختار روانی و جسمی زن است و احساس دلگرمی و اطمینان خاطر را شوهر باید در فضای خانواده ایجاد کند ، زن بایستی دقت داشته باشد که احترام او نسبت به شوهر هم یک نیاز روانی و عامل علاقه و محبت بیشتر شوهر نسبت به اوست.
۲- ۳ :همدلی و همراهی با شوهر ـ زن بایستی در مسائل و مشکلاتی که شوهر در اداره زندگی در پیش روی خود دارد با او همدلی کند و این همدلی را به صورت های مختلف ابراز نماید . احساس همدلی که شوهر در همسر خود مشاهده می کند ، جرئت و شهامت برای مقابله با سختی ها و نیروی روانی او را افزایش می دهد .
۳- ۳ :شاکر بودن و قناعت پیشگی ـ معمولاً تأمین زندگی به عهده مرد است و گاه اتفاق می افتد که کمبودها و نارسایی هایی از این نظر در زندگیبهوجودآید . این که زن در ضمن همراهی با شوهر،برای بهبود وضع زندگی ، روحیه شکر ، قناعت و سپاسگزاری داشته باشد ، در بنای خانواده ای صمیمی و مستحکم بسیار مؤثر خواهد بود .
۴- ۳ :پرهیز از عیب جویی زن و شوهر در عین حال که بایستی عیوب و نارسایی های یکدیگر را شناسایی کرده به یکدیگر تذکر دهند و برای رفع آنها تلاش مشترک داشته باشند ، بایستی مراقب باشند روحیه عیب جویی نسبت به یکدیگر را پیدا نکنند . این حالت به ویژه برای زن در مقابل شوهر بایستی مد نظر باشد .زیرا زن ممکن است به واسطه محدودیت هایی که در زندگی خانوادگی دارد ، گاه به صورت عیب و ایراد گرفتن از شوهر عکس العمل نشان دهد . چنین روشی باعث ایجاد تنش و کشمکش مستمر در زندگی خانواده و تزلزل در بنیان آن خواهد شد .
۵- ۳ :عفت و چشم پوشی از غیر ـ یکی از وظایف اساسی زن، که هم از نظر حساسیت و نیاز روحی شوهر حائز اهمیت است و هم با توجه به موازین شرعی و اجتماعی بایستی آن را رعایت کرد عفت زن ، حفظ خویش در مقابل افراد نامحرم و وفاداری کامل نسبت به شوهر است . در زندگی خانوادگی ، کمال روحی شوهر غیرت،و کمال روحی زن، عفت است و این دو صفت در کنار یکدیگر،خانواده را در درون به سوی وحدت روحی ، صمیمیت و عشق دو جانبه سوق می دهد و از آلودگی های اخلاقی خانواده و جامعه جلوگیری می کند . وظیفه اساسی خویشتنداری و عفت به عهده زن است و بایستی در زندگی مشترک ، حتی در روابط معمول با آشنایان و افراد فامیل که نامحرم هستند ، مورد توجه باشد .
۶- ۳ :مدیریت و تدبیر امور خانه ـ مدیریت و اداره خانواده بیشتر به عهده زن است . این مدیریت،هم در جنبه عاطفی و روانی است و هم در اداره امور جاری منزل . هر چند شوهر نیز در هر دو جنبه باید شریک و سهیم باشد ، لیکن ابتکار عمل و تدبیر اساسی را باید زن به عهده گیرد. زن باید برای ایجاد فضای مناسب عاطفی و روانی و نیز ایجاد محیط زیبا و نشاط بخش در خانه ، برنامه ریزی کند و حتی در صورت نیاز ، آموزش های لازم را ببیند تا بهتر بتواند در خانه یک” مدیر” خوب و موفق باشد .
سایر وظایف نیز به صورت مختصر عبارتند از:
– توجه داشتن به مسائل محرم و نامحرم در نزد شوهر.
– خود را برای شوهر آرایش کردن.
– هنگامی که همسرتان میخواهد از خانه خارج شود او را تا دم در همراهی کنید.
– هنگام ورود او به خانه سعی کنید خود را از قبل آماده و مهیا نموده و با خونسردی و خوشبویی به استقبال او بروید.
البته بحث وظایف و حقوق همسران بسیار گسترده است که برای آگاهی بیشتر می توانید به این کتابها رجوع کنید.
– آیین همسرداری , ابراهیم امینی , انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی
– جوانان و انتخاب همسر, علی اکبر مظاهری , انتشارات پارسایان
– اخلاق در خانواده، نوشته حسین مظاهری
– بهشت خانواده، مصطفوی
منبع : http://www.morsalat.ir با اضافاتی از سوی نویسنده وبلاگ
