پرسش و پاسخ (قسمت اوّل)

خداشناسی و توحید

س1- زيربناى دين چيست ؟

ج –  امیرالمومنین علی علیه السّلام اساس همه ادیان – خاصه دین مقدس اسلام – را بر دو پایه قرار داده اند که اگر کسی به این دو معتقد وعارف بود دارای دین است.آن دو پایه یکی توحــید است و دیگری عــدل.

س2- معناى اين روايت چيست كه مى فرمايد:إِذَا انْتَهَى‏ الْكَلَامُ‏ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَأَمْسِكُوا. هرگاه سخن به خدا رسيد، لب فرو بنديد، و در ذات خدا نينديشيد، و پيرامون زير عرش سخن گوييد، و درباره بالاى عرش سخن نگوييد. (التوحيد(للصدوق)ص456)(ابن بابويه،محمد بن على، التوحيد(للصدوق)،1جلد، جامعه مدرسين – ايران؛قم،چاپ:اول،1398ق.)

طبق فرمایش امام امیر المومنین در خطبه اوّل نهج البلاغه خداوند بالاتر از وصف هر وصف کننده ای است و احدی هر چقدر هم که علم داشته باشد توان وصف خداوند را ندارد و روایات فراوان اهل بیت چنین می فرمایند که : «اَللهُ اَکبَرُ مِن اَنیوصَف» خداوند بر تر از وصف هر وصف کننده ای است(غیر قابل توصیف) إمام باقر(ع) می فرمایند :كُلَّمامَيَّزتُموُهُ بِأَوهامُكُم في‏ أَدَّقِّ‏ مَعانِيهِ ، مَخلوُقٌ مَصنوُعٌ مِثلُكُم مَردوُدٌ إِلَيكُم ولعل النمل الصغار تتوهم أن لله تعالى زبانيتين فإن ذلك كمالها ويتوهم أن عدمها نقصان لمن لا يتصف بهما وهذاحال العقلاء فيما يصفون الله تعالى به. ((بحارالأنوار(ط-بيروت)،ج‏66، ص:293)

آنچه را در ذهن خود با دقیقترین معانى تصور و توهم کنید و آن را خدا می شمارید، خدا از آن منزه است و آن پندار شما و مخلوقى مثل شما است. خدایی است که مخلوق شماست و به شما باز می گردد. یعنی خدا را در برترین تصورات خود مخلوق قرار می دهید که خودتان ساخته اید و هر دم دگرگون می شود.از کجامى‏دانید؛شایداین مورچه‏هاى کوچک هم که ازاین دو شاخکشان ‏خیلى استفاده مى‏کنند، خیال مى‏کنند خدا دو شاخک دارد.

بعضی ها آیات159و160 صافّات را شاهد آورده و گفته اند که : نهى و اشكال فقط متوجه گويندگان غير لايق است  :

سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا يَصِفُونَ(159)

خدا از آنچه او را به آن توصيف مى‏كنند، منزّه است. (159)

إِلَّا عِبَادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِينَ(160)

مگر بندگان خالص شده خدا (160)

[یعنی : ” جز توصيفى كه بندگان مخلص خدا (از روى آگاهى و معرفت در مورد او دارند) هيچ توصيفى شايسته ذات مقدسش نيست” (إِلَّا عِبادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِينَ). بندگانى كه از هر گونه شرك و هواى نفس و جهل و گمراهى مبرا هستند، و خدا را جز به آنچه خودش اجازه داده توصيف نمى‏كنند]

امّا از آنجائی که «لیس کمثله شیء=هیچ چیزِ هیچ چیزی از هیچ نظر هیچ شباهتی به خدا ندارد »بنابر این «الله اکبر من ان یوصف=خداوند برتر از وصف هر وصف کننده ای هست» یعنی بشر ابزار درک و وصف خدا را ندارد زیرا که خداوند نه با ادراکات نه با عقل ونه با حواس قابل شناخت نیست باید گفت :

ای مگس عرصه سیمرغ نه جولانگه توست – عِرض خود می بری و زحمت ما میداری