پرسش و پاسخ (قسمت اوّل)

خداشناسی و توحید

س۱- زیربناى دین چیست ؟

ج –  امیرالمومنین علی علیه السّلام اساس همه ادیان – خاصه دین مقدس اسلام – را بر دو پایه قرار داده اند که اگر کسی به این دو معتقد وعارف بود دارای دین است.آن دو پایه یکی توحــید است و دیگری عــدل.

س۲- معناى این روایت چیست که مى فرماید:إِذَا انْتَهَى‏ الْکَلَامُ‏ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَأَمْسِکُوا. هرگاه سخن به خدا رسید، لب فرو بندید، و در ذات خدا نیندیشید، و پیرامون زیر عرش سخن گویید، و درباره بالاى عرش سخن نگویید. (التوحید(للصدوق)ص۴۵۶)(ابن بابویه،محمد بن على، التوحید(للصدوق)،۱جلد، جامعه مدرسین – ایران؛قم،چاپ:اول،۱۳۹۸ق.)

طبق فرمایش امام امیر المومنین در خطبه اوّل نهج البلاغه خداوند بالاتر از وصف هر وصف کننده ای است و احدی هر چقدر هم که علم داشته باشد توان وصف خداوند را ندارد و روایات فراوان اهل بیت چنین می فرمایند که : «اَللهُ اَکبَرُ مِن اَنیوصَف» خداوند بر تر از وصف هر وصف کننده ای است(غیر قابل توصیف) إمام باقر(ع) می فرمایند :کُلَّمامَیَّزتُموُهُ بِأَوهامُکُم فی‏ أَدَّقِّ‏ مَعانِیهِ ، مَخلوُقٌ مَصنوُعٌ مِثلُکُم مَردوُدٌ إِلَیکُم ولعل النمل الصغار تتوهم أن لله تعالى زبانیتین فإن ذلک کمالها ویتوهم أن عدمها نقصان لمن لا یتصف بهما وهذاحال العقلاء فیما یصفون الله تعالى به. ((بحارالأنوار(ط-بیروت)،ج‏۶۶، ص:۲۹۳)

آنچه را در ذهن خود با دقیقترین معانى تصور و توهم کنید و آن را خدا می شمارید، خدا از آن منزه است و آن پندار شما و مخلوقى مثل شما است. خدایی است که مخلوق شماست و به شما باز می گردد. یعنی خدا را در برترین تصورات خود مخلوق قرار می دهید که خودتان ساخته اید و هر دم دگرگون می شود.از کجامى‏دانید؛شایداین مورچه‏هاى کوچک هم که ازاین دو شاخکشان ‏خیلى استفاده مى‏کنند، خیال مى‏کنند خدا دو شاخک دارد.

بعضی ها آیات۱۵۹و۱۶۰ صافّات را شاهد آورده و گفته اند که : نهى و اشکال فقط متوجه گویندگان غیر لایق است  :

سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا یَصِفُونَ(۱۵۹)

خدا از آنچه او را به آن توصیف مى‏کنند، منزّه است. (۱۵۹)

إِلَّا عِبَادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِینَ(۱۶۰)

مگر بندگان خالص شده خدا (۱۶۰)

[یعنی : ” جز توصیفى که بندگان مخلص خدا (از روى آگاهى و معرفت در مورد او دارند) هیچ توصیفى شایسته ذات مقدسش نیست” (إِلَّا عِبادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِینَ). بندگانى که از هر گونه شرک و هواى نفس و جهل و گمراهى مبرا هستند، و خدا را جز به آنچه خودش اجازه داده توصیف نمى‏کنند]

امّا از آنجائی که «لیس کمثله شیء=هیچ چیزِ هیچ چیزی از هیچ نظر هیچ شباهتی به خدا ندارد »بنابر این «الله اکبر من ان یوصف=خداوند برتر از وصف هر وصف کننده ای هست» یعنی بشر ابزار درک و وصف خدا را ندارد زیرا که خداوند نه با ادراکات نه با عقل ونه با حواس قابل شناخت نیست باید گفت :

ای مگس عرصه سیمرغ نه جولانگه توست – عِرض خود می بری و زحمت ما میداری