١ـ «پیامبر گرامی اسلام صلیالله علیه و آله و سلم»:
إنَّ حُسنَ الظَّنِّ مِنَ العِبادَهِ.
حسن ظن و خوشبینی انسان خود یکی از مصادیق عبادت است. (شهابالاخبار، ص ٣۵٧)
٢ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
أَفضَلُ الوَرَعِ حُسنُ الظَّنِّ.
حسنظن و خوشبینی بالاترین مرتبه تقوی و پرهیزکاری است. (فهرست غرر، ص ٢٢۶)
٣ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
حُسنُ الظَّنِّ راحَهُ القَلبِ وَ سَلامَهُ البَدَنِ.
خوشبینی، مایه راحتی جان و سلامتی تن آدمی است. (شرح غرر، ج ٣، ص ٣٨۴)
۴ـ «پیامبر گرامی اسلام صلیالله علیه و آله و سلم»:
اِحتَرِسوُا مِنَ النّاسِ بِسُؤالظَّنِّ.
از سوءظن و بدگمانی نسبت به مردم بپرهیزید. (تحفالعقول، ص ۵٣)
۵ـ «امام جعفرصادق(علیهالسلام)»:
حُسُن الظَّنِّ اَصلُهُ مِن حُسنِ ایمانِ المَرءِ و سَلامَهِ صَدرِهِ.
اصل و ریشه حسنظَن، ایمان نیکوی شخص و صفای باطنی او است. (بحار، ج ٧۵، ص ١٩۶)
۶ـ «پیامبر گرامی اسلام صلیالله علیه و آله و سلم»:
اِنّ اللهَ تَعالی حَرَّمَ مِنَ المُسلِمِ دَمَهُ وَ مالَهُ وَ أَن یُظَنَّ بِهِ ظَنَّ السَّوءِ.
خداوند متعال، تعرض به جان و مال مسلمان و سؤظن و گمان بد بردن به او را حرام فرموده است. (بحار، ج ٧۵، ص ٢٠١)
٧ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
اِتَّقوا ظُنونَ المُؤمنینَ فَاِنّ الله تعالی جَعَلَ الحَقَّ عَلَی اَلسِنَتِهِم!
از ظن و فراست مؤمنان برحذر باشید که خداوند متعال حقیقت را بر زبان آنان جاری ساخته است! (نهجالبلاغه، کلمه ٣٠١)
٨ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
اِطرَحوا سُوءَ الظَّنِّ بَینَکُم فَاِنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ نَهی عَن ذلِکَ.
سؤظن و حس بدبینی را نسبت به همدیگر از خود دور کنید. این یک وظیفه و دستور خداوند متعال است. (خصال، ج ٢، ص ١۶٣)
٩ـ «امام جعفرصادق(علیهالسلام)»:
أَحسِنوا ظنُونَکُم بِاِخوانِکُم تَغَتَنِموا بِها صَفاءَ القَلبِ وَ نَقاءَالطَّبعِ.
در حق برادران خود حسنظن داشته باشید که برای شما صفای دل و پاکیزهطبعی به دنبال خواهد داشت. (بحار، ج ۵، ص ١٩۶)
١٠ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
مَن ظَنَّ بِکَ خَیراً فَصَدِّقْ ظَنَّهُ.
کسی که به تو حُسن ظن دارد تو نیز این خوش باوری او را نسبت به خود بپذیر. (نهجالبلاغه، کلمه ٢۴٠)
١١ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
مَن لَمْ یُحِسنْ ظَنَّهُ اِستَوَحشَ مِن کُلِّ اَحَدٍ!
کسی که حسّ بدبینی دارد از همه کس وحشت دارد! (فهرست غرر، ص ٢٢٧)
١٢ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
سُوءُ الظَّنِّ بِمَن لایَخونُ مِنَ اللُّؤْمِ.
سؤظن بردن به کسی که اهل دغل و خیانت نیست نشانه لئامت و فرومایگی است. (فهرست غرر، ص ٢٢٧)
١٣ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
مَن ساءَ ظَنُّهُ بِمَن لایَخونُ حَسُنَ ظَنُّهُ بِما لایَکونُ!
کسی که به شخص امینی که اهل خیانت نیست گمان بد ببرد (در عوض) به آنچه که واقعیت ندارد خوشگمان خواهد بود! (فهرست غرر، ص ٢٢٨)
١۴ـ «امام رضا(علیهالسلام)»:
مَن عَرَّضَ نَفسَهُ لِلتُّهمَهِ فَلایَلومَنَّ مَن أساءَ الظَّنَّ بِه.
کسی که خود را در معرض تهمت قرار میدهد، دیگر حق ندارد کسانی که به او بدگمان میشوند ملامت نماید. (بحار، ج ٧۵، ص ٩١)
١۵ـ «امام جعفرصادق(علیهالسلام)»:
اذاَ اتَّهمَ المُؤمنُ اَخاهُ اِنْماثَ اَلاِیمانُ فی قَلبهِ کَمایَنماثُ المِلحُ فی الماءِ!
هرگاه مؤمن برادر دینی خود را تهمت بزند، ایمان او همانند نمک که در آب حل میشود ذوب و مضمحل میگردد! (بحار، ج ٧۵، ص ١٩٨)
١۶ـ «امام محمدباقر(علیهالسلام)»:
ایّاکُم وَ الظَّنَّ، فإنَّ الظّنَ اَکذَبُ الکِذبِ!
به هوش باشید و از گمانهای بیپایه بپرهیزید و بدانید دروغ بودن گمان، بیش از هر دروغی دیگر حقیقت دارد! (بحار، ج ٧۵، ص ٢۵٢)
١٧ـ «پیامبر گرامی اسلام صلیالله علیه و آله و سلم»:
ثَلَاثٌ فِی الْمُؤْمِنِ لَا یُسْتَحْسَنُ وَ لَهُ مِنْهُنَّ مَخْرَجٌ فَمَخْرَجُهُ مِنْ سُوءِ الظَّنِّ أَنْ لَا یُحَقِّقَه.
مؤمن، برای رهایی از بدگمانی، باید که سؤظن خود را (هیچگاه در خارج) به فعلّیت نرساند. (بحار الانوار، ج۷۵، ص۲۰۱ است)
١٨ـ «مولی امیرالمؤمنین(علیهالسلام)»:
حُسنُ الظّنِّ أَن تُخلِصَ العَمَلَ وَ تَرجُوَمِنَ الله أَن یَعفُوَ عَنِ الزَّلَلِ.
حسنظن (به خدا) آن است که تو (اوّل) عمل را خالص کنی بعد امید داشته باش که خدا از خطاهایت درگذرد. (فهرست غرر، ص ٢٢٧)
١٩ـ «پیامبر گرامی اسلام صلیالله علیه و آله و سلم»:
ماکَرِهتَهُ لِنَفسِکَ فَاکرَهْ لِغَیرِکَ وَ ما اَحبَبتَهُ لِنَفسِکَ فَأَحِبَّهُ لِأَخیک.
چیزی که برای خودت خوش نداری برای دیگران هم خوش مدار و آنچه برای خودت دوست میداری برای برادر دینیات هم دوست بدار. (بحار، ج ٧٧، ص ۶٧)
٢٠ـ «مولی امیرالمؤمنین(علیهالسلام)»:
المُریبُ اَبداً عَلیلٌ!
آدم شکّاک و بدگمان همیشه مریض است! (فهرست غرر، ص ١۴۶)
٢١ـ امام جواد(ع):
مَن لَم یَرضَ مِن اَخیهِ بِحُسنِ النَّیَّهِ لَم یَرضَ مِنُه بِالعَطِیَّهِ.
کسی که از حُسن نیّت برادر دینیاش خشنود نباشد از محبّت و عطاهای او نیز خوشنود نخواهد بود. (بحار، ج ٧٨، ص ٣۶۵)
٢٢ـ «مولی امیرالمؤمنین(علیهالسلام)»:
لادینَ لِمُسیءِ الظَّنِّ!
کسی که حسّ بدبینی دارد، دین و ایمان ندارد! (فهرست غرر، ص ٢٢٨)
٢٣ـ «امام رضا(علیهالسلام)»:
اِعلَمْ أَنّ الجُبنَ وَ البُخلَ وَ الحِرصَ غریزهٌ یَجمَعُها سُؤُالظَّنِّ.
این را بدان که (این سه صفت) ترس و بخل و طمع، غریزههایی هستند که منشأ همه آنها سؤظن و بدبینی است. (مواعظ صدوق، ص ١٠٩)
٢۴ـ «مولی امیرالمؤمنین(علیهالسلام)»:
لایَغلِبَنَّ عَلَیک سُؤُالظَّنِّ فاِنَّهُ لایَدَعُ بَینَک وَ بَینَ خَلیلٍ صُلحاً!
هیچوقت به سؤظن و بدگمانی گرفتار مشو و الّا با هیچ دوست و رفیقی جای آشتی برایت نخواهد گذاشت! (تحفالعقول، ص ٧٧)
٢۵ـ مولی امیرالمؤمنین (ع):
مَن ساءَ ظَنُّهُ ساءَت طَوِیَّتُهُ!
آن کس که حس بدگمانی دارد از بدی باطن خود حکایت میکند! (فهرست غرر، ١۶٢)
٢۶ـ «امام جعفرصادق(علیهالسلام)»:
لاتَطلُبَنَّ بِکَلِمَهٍ خَرجَتْ مِنَ أخیکَ سُؤاً و اَنتَ تَجِدُلَها فیالخَیرِمَحمِلاً.
سخن برادرت را مادامی که حمل بر خیرخواهی توانی کرد هیچگاه آن را بر بدبینی و غرضورزی حمل مکن. (بحار، ج ٧٨، ص ٢۵١)
٢٧ـ «مولی امیرالمؤمنین(علیهالسلام)»:
اِیّاکَ أَن تُسیءَ الظَّنَّ فَإنَّ الظّنَّ یُفسِدُ العبادَهَ و یُعْظِمُ الوِزرَ.
برحذر باش و به کسی سؤظن مَبَر. سؤظن عبادتها را فاسد میکند و بار باعظمت گناه را سنگین مینماید. (فهرست غرر، ص ٢٢٧)
٢٨ـ «مولی امیرالمؤمنین(علیهالسلام)»:
مَن دخَل مداخِلَ السُّوءِ اُتُّهِمَ.
کسی که در اماکن نامطلوب و بدنام قدم بگذارد مورد اتّهام و سؤظن قرار خواهد گرفت. (نهجالبلاغه، کلمه ٣۴١)
٢٩ـ «امام جعفرصادق(علیهالسلام)»:
لاتَطلُبِ النُّصحَ مِمَّن صَرَفتَ سؤَظَنِّکَ بِه.
از کسی که نسبت به او سؤظن داری نصیحت و خیرخواهی مخواه. (بحار، ج ٧٨، ص ٣۶٩)
٣٠ـ «مولی امیرالمؤمنین(علیهالسلام)»:
اَلطِّیَرهُ لَیسَتْ بِحقٍّ.
فال بد زدن حقیقت ندارد. (نهجالبلاغه، کلمه ٣٩٢)
٣١ـ «پیامبر گرامی اسلام صلیالله علیه و آله و سلم»:
حُسنُ الظَّنِّ بِاللهِ مِن عِبادهِ الله.
خوشگمانی نسبت به خدا، خود یکی از عبادتهای الهی است. (بحار، ج ٧٧، ص ١۶۶)
٣٢ـ امام هادی(ع):
اذا کانَ زمانُ الجَورِ فیهِ أغلبُ مِنَ العَدْلِ فَلَیسَ لِأَحدٍ أَن یَظُنَّ بِأَحدٍ خیراً حتی یَبدُوَ ذلِکَ مِنهُ.
زمانی که ظلم و تعدی در جامعه بر حق و عدالت غلبه داشت دیگر کسی نباید درباره کسی دیگر خوشبین و خوشگمان باشد مگر خلاف آن ثابت گردد. (بحار، ج ٧۵، ص ١٩٧)
٣٣ـ «مولی امیرالمؤمنین(علیهالسلام)»:
سؤُالظَّنِ بِالمُحسنِ شرُّ الاِثِم وَ أقبَحُ الظُّلمِ.
به آدم نیکوکار گمان بد بردن، بدترین گناهان و قبیحترین ستمها است. (فهرست غرر، ص ٢٧٧)
٣۴ـ «امام محمدباقر(علیهالسلام)»:
وَ اللهُ الَّذی لااِله الاّ هُوَ لایَحسُنُ ظَنُّ عَبدٍ مؤمنٍ بِاللهِ اِلاّ کانَ اللهُ عِندَ ظَنِّ عَبدِهِ المؤمِنِ.
سوگند به «الله» که خدایی جز او نیست هر بنده مؤمنی که نسبت به خدا گمانش نیکو باشد خداوند با همان گمان او با وی رفتار (نیکو) خواهد داشت. (اصول کافی، ج ٣، ص ١١۵)
٣۵ـ «پیامبر گرامی اسلام صلیالله علیه و آله و سلم»:
إنَّ حُسنَ الظَّنِ بِالله ثَمَنُ الجَنّهِ.
خوشگمانی نسبت به خدا، بهای بهشت است. (سفینه، ج ٢، ص ١٠٩)
٣۶ـ «امام جعفرصادق(علیهالسلام)»:
حُسنُ الظّنِّ بِاللهِ أَنْ لاتَرجُوَ اِلاّ اللهَ و لاتَخافَ الاّ ذَنبَکَ.
خوشگمانی نسبت به خدا آن است که امیدی به غیر از او نداشته باشی و جز از گناه خود از هیچ چیز نهراسی. (جامع احادیثالشیعه، ج ١۴، ص ١٧۴)
٣٧ـ «امام رضا(علیهالسلام)»:
إنَّ اللهَ عزَّوَجَلَّ یَقولُ: اَنَا عِندَ ظَنِّ عَبدِیَ المُؤمنِ بی: إنْ خَیراً فَخیراً وَ إنْ شَرّاً فَشَرّاً.
خداوند متعال میفرماید: من به همراه گمان بنده مؤمن خود هستم: اگر گمانش نسبت به من نیکو است پاداش او هم نیکو و اگر نکوهیده پاداش و کیفرش هم نکوهیده خواهد بود. (مُسندالامامالرضا علیهالسلام، ج ١، ص ٢٧٣)
٣٨ـ «امام محمدباقر(علیهالسلام)»:
وَاللهُ الّذی لا اِلهَ اِلاّ هُوَ لا یُعَذِّبُ اللهُ عزَّوجَّل مُؤمناً بَعذابٍ بَعَدالتَوبَهِ و الاِستغفارِ لَهُ اِلاّ بِسُوءِ ظَنِّهِ بِالله عزّوجَلّ وَ اغتیابِه لِلمؤمنین!
سوگند به «الله» که خدایی جز او نیست خداوند متعال هرگز مؤمنی را بعد از توبه و استغفار عذاب نمیکند مگر به واسطه (این دو چیز): بدگمانی نسبت به خدای متعال و غیبت کردن مؤمنان است! (بحار، ج ٧۵، ص ٢۵٩)
٣٩ـ «مولی امیرالمؤمنین(علیهالسلام)»:
طَهِرّوا قُلوبَکُم مِنَ الحِقدِ فَاِنّهُ داءٌ وَ بیءٌ.
دلهایتان را از بغض و کینه پاکیزه کنید. کینههای درونی همانند «وبا» یک بیماری کشنده است. (فهرستغرر، ص ٧٣)
۴٠ـ امام موسیبن جعفر(ع):
کَذِّبْ سَمعَکَ و بَصَرَکَ عَن أخیکَ، فَاِنْ شَهِدَ عِندَکَ خَمسونَ قَسامهً وَ قال لَکَ قَولاً فَصَدِّقهُ وَ کَذِّبهُم!
چشم و گوش خود را نسبت به برادر دینیات تکذیب کن آنچنان که اگر پنجاه نفر درباره او حرفی زدند و او خلاف آنها را گفت تو حرف او را قبول کن و دیگران را تکذیب نما! (به او کمال خوشبینی داشته باش) (سفینه، ج ٢، ص ١١١)
منبع: شکوفه های حکمت
ممنون. احادیث و روایات خوبی رو عنوان کردین. واقعا اگر کمی مردم ما یاد بگیرن که حسن ظن داشته باشن و زود افراد رو قضاوت نکنن، دنیا بهشت میشه. 🙂
لطفا آدرس حدیث شماره ۱۷ اصلاح شود « مخرج المومن….»
بحار الانوار، ج۷۵، ص۲۰۱ است.
اصل حدیث اینگونه است
ثَلَاثٌ فِی الْمُؤْمِنِ لَا یُسْتَحْسَنُ وَ لَهُ مِنْهُنَّ مَخْرَجٌ فَمَخْرَجُهُ مِنْ سُوءِ الظَّنِّ أَنْ لَا یُحَقِّقَه.
باتشکر
با سلام و تشکر فراوان مورد اصلاح شد