آرمان مهدویت مذهبی ، اعتقادی
آيين بندگى و نيايش (ترجمه ى عدة الداعى)
ترجمه: حسين غفارى ساروى
«این درّ گرانبها را بدرخواست ناصر آقای عزیز در ده ها قسمت قرار می دهم و امید وارم مورد استفاده جوانان اهلش قرار گیرد.»
مقدمه: تعريف دعا و ترغيب به آن
دعا يك معناى لغوى و يك معناى اصطلاحى دارد.
در لغت به معناى ندا و صدا زدن است: دعوتُ فلاناً؛ يعنى: او را صدا زدم. و در اصطلاح بدين معناست كه فرد پست و پايين، از فرد برتر و بالا ، با حالت خضوع و سرافكندگى،چيزى را طلب كند.
چون هدف و مقصود از نوشتن كتاب حاضر، اين است كه خواننده محترم نسبت به دعا ، تشويق شود و به پروردگار و عطايايش حسن ظنّ پيدا كند لذا در اينجا چند حديث، پيرامون همين موضوع ذكر مى كنيم:
شيخ صدوق (ره) از ائمه اطهار – عليه السلام – روايت كرده كه فرمودند: 1 = مَنْ بَلَغَهُ شَيْءٌ مِنَ الْخَيْرِ فَعَمِلَ بِهِ كَانَ لَهُ مِنَ الثَّوَابِ مَا بَلَغَهُ وَ إِنْ لَمْ يَكُنِ الْأَمْرُ كَمَا نُقِلَ إِلَيْهِ.
يعنى: اگر به كسى خبر برسد كه مثلا فلان مقدار ثواب دارد و او آن را انجام بدهد، خداوند متعال همان مقدار ثواب را خواهد داد، اگر چه در واقع اينچنين نباشد.
و نيز صفوان از امام صادق – عليه السلام – روايت كرده كه حضرت فرموده:
2 =أَنَّمَنْبَلَغَهُ شَيْءٌ مِنَالْخَيْرِفَعَمِلَ بِهِ كَانَ لَهُ أَجْرُ ذَلِكَ وَ إِنْ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ لَمْ يَقُلْهُ. يعنى: اگر به كسى خبر برسد كه فلان كار چه مقدار ثواب دارد و بدان عمل كند؛ پروردگار منان همان ثواب را به او خواهد داد اگر چه پيامبر – صلى الله عليه و آله – آن را نگفته باشد.
مقدمه: تعريف دعا و ترغيب به آن
دعا يك معناى لغوى و يك معناى اصطلاحى دارد.
در لغت به معناى ندا و صدا زدن است: دعوتُ فلاناً؛ يعنى: او را صدا زدم. و در اصطلاح بدين معناست كه فرد پست و پايين، از فرد برتر و بالا ، با حالت خضوع و سرافكندگى،چيزى را طلب كند.
چون هدف و مقصود از نوشتن كتاب حاضر، اين است كه خواننده محترم نسبت به دعا ، تشويق شود و به پروردگار و عطايايش حسن ظنّ پيدا كند لذا در اينجا چند حديث، پيرامون همين موضوع ذكر مى كنيم:
شيخ صدوق (ره) از ائمه اطهار – عليه السلام – روايت كرده كه فرمودند:
1 = مَنْ بَلَغَهُ شَيْءٌ مِنَ الْخَيْرِ فَعَمِلَ بِهِ كَانَ لَهُ مِنَ الثَّوَابِ مَا بَلَغَهُ وَ إِنْ لَمْ يَكُنِ الْأَمْرُ كَمَا نُقِلَ إِلَيْهِ.
يعنى: اگر به كسى خبر برسد كه مثلا فلان مقدار ثواب دارد و او آن را انجام بدهد، خداوند متعال همان مقدار ثواب را خواهد داد، اگر چه در واقع اينچنين نباشد.
و نيز صفوان از امام صادق – عليه السلام – روايت كرده كه حضرت فرموده:
2 =أَنَّمَنْبَلَغَهُ شَيْءٌ مِنَالْخَيْرِفَعَمِلَ بِهِ كَانَ لَهُ أَجْرُ ذَلِكَ وَ إِنْ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ لَمْ يَقُلْهُ. يعنى: اگر به كسى خبر برسد كه فلان كار چه مقدار ثواب دارد و بدان عمل كند؛ پروردگار منان همان ثواب را به او خواهد داد اگر چه پيامبر – صلى الله عليه و آله – آن را نگفته باشد.
شيخ كلينى (ره) از حضرت صادق – عليه السلام – اينچنين روايت كرده است:
3 = مَنْ سَمِعَ شَيْئاً مِنَ الثَّوَابِ عَلَى شَيْءٍ فَصَنَعَهُ كَانَ لَهُ أَجْرُهُ وَ إِنْ لَمْ يَكُنْ عَلَى مَابَلَغَه. يعنى: اگر كسى ثوابى را بر چيزى بشنود و آن را انجام دهد ثوابش را خواهد برد، اگر چه در واقع، خبر مطابق آنچه شنيده نباشد. اهل سنت نيز از جابربن عبد الله انصارى (ره) روايت كرده اند كه پيامبر – صلى الله عليه و آله – فرمود:
4 = مَنْ بَلَغَهُ عَنِ اللَّهِ فَضِيلَةٌ فَأَخَذَهَا وَ عَمِلَ بِمَا فِيهَا إِيمَاناً بِاللَّهِ وَ رَجَاءَ ثَوَابِهِ أَعْطَاهُ اللَّهُ تَعَالَى ذَلِكَ وَ إِنْ لَمْ يَكُنْ كَذَلِكَ.
يعنى: اگر به فردى بگويند فلان عمل نيك نزد خداوند متعال فلان اندازه فضيلت و ثواب دارد و او هم آن را به قصد رسيدن به اين فضيلت، انجام بدهد، ذات اقدس الهى، آن ثواب را به او خواهد داد، اگرچه واقع، امرا ين چنين نباشد.
بنابر اين، هم شيعه و هم اهل سنت بر اين مطلب اتفاق نظر دارند.(1)
———————————————–
1= نا گفته نماند كه منظور، اعمالى است كه از نظر شرع مقدس اسلام، رجحان و فضيلت داشته باشد؛ مثلا بشنود كه روزه آخر هر ماه اين قدر ثواب دارد كه در واقع اين روزه گرفتن خوب هست، ولى مقدار ثوابش شايد به اين ميزان كه شنيده، نباشد، اينجا ذات اقدس الهى، از فضل و كرمش همان مقدار ثواب را كه شنيده به او خواهد داد.
تحريص بر دعا و تشويق عقل بر آن
عقل هر عاقلى حكم مى كند كه وقتى انسان قدرت دارد، بايد ضرر را از خودش دفع نمايد و از طرف ديگر مى دانيم كه زندگى در اين دنيا براى هيچ انسانى بدون ضرر و زيان و تشويق خاطره نيست چون:
– يا درد و مرضى در اندرون خود دارد.
– يا ظالمى از خارج او را مى آزارد.
– يا در شغل و كارش گرفتارى دارد.
– يا همسايه به او آزار مى رساند.
– و يا…
و اگر فعلا هيچيك از اين گرفتاريها پيش نيامده باشد، باز عقل محال نمى داند كه در آينده گرفتاريهايى برايش پديد آيد، چگونه پديد نيايد و حال آنكه دنيا محل حوادث است و هيچوقت بر يك منوال، ثابت و برقرار نمى ماند و كسى از سختيها و مصیبتهاى آن در امان نيست. منتها سختيهايش براى بعضيها به فعليت رسيده و محقق شده و براى عده ديگر در آينده محقق خواهد شد، اما عقل حكم به وجوب و لزوم بر طرف نمودن هر دو قسم از مصيبتها و گرفتاريها مى كند، اين از يك سوى.
از سوى ديگر، دعا وسيله اى است كه مى تواند اين مشكل را بر طرف سازد و آن را براى انسان حل كند، پس عقلا لازم است كه دست به دامان دعا بياويزيم و از آن براى حل مشكلاتمان كمك بگيريم .
همين معنا در كلام امير المومنين و سيد الوصين – عليه و على اله افضل صلوات المصلين – آمده آنجا كه مى فرمايد:
5 – مَا مِنْ أَحَدٍ ابْتُلِيَ وَ إِنْ عَظُمَتْ بَلْوَاهُ بِأَحَقَّ بِالدُّعَاءِ مِنَ الْمُعَافَى الَّذِي لَا يَأْمَنُ الْبَلَاءَ.
يعنى: مبادا كسى كه فعلا بلايى به او روى نياورده و در عاقبت زندگى مى كند ولى در آينده از آن در امان نيست، گمان كند كه انسان گرفتار – هر چند گرفتاريش بزرگ – بيشتر از او به دعا نيازمند است. (بلكه وى نيز براى دفع بلاهاى آتيه به دعا نياز دارد ) .
از اين حديث، فهميده مى شود كه هر فردى به دعا نياز دارد، چه آن كسى كه در عافیت است و چه آن كس كه مبتلاست، منتها دومى براى بر طرف ساختن بلايى كه هست و اولى براى جلوگيرى از نزول آن .
علاوه بر اين، دعا سبب جلب منفعت و يا بقاى نعمتهاى موجود نيز مى گردد؛چون معصومين – عليهم السلام – ازآن به سلاح و ترس تعبير كردند، سلاح وسيله اى است كه انسان را به منفعتى برساند، يا ضررى را از او دفع كند و ترس به سپر مى گويندكه موجب حفظ و نگهدارى انسان ازمشكلات و سختيها مى شود.
رسول خدا – صلى الله عليه و آله – فرمود:
6 – أَلَا أَدُلُّكُمْ عَلَى سِلَاحٍ يُنْجِيكُمْ مِنْ أَعْدَائِكُمْ وَ يُدِرُّ أَرْزَاقَكُمْ قَالُوا بَلَى قَالَ تَدْعُونَ رَبَّكُمْ بِاللَّيْلِ وَ النَّهَارِ فَإِنَّ سِلَاحَ الْمُؤْمِنِ الدُّعَاءُ.
يعنى: آيا اسلحه اى را به شما معرفى كنم كه هم شما را از شر دشمنانتان نجات ميدهد و هم روزيتان را زياد را در شب و روز بخوانيد و دعا بخوانيد و دعا كنيد ؛ چون دعا ، اسلحه مومن است.
امام على – عليه السلام – مى فرمايد:
7 – الدُّعَاءُ تُرْسُ الْمُؤْمِنِ وَ مَتَى تُكْثِرْ قَرْعَ الْبَابِ يُفْتَحْ لَك .
يعنى: دعا، سپر مومن است، اگر باب رحمت الهى را زياد بكوبى (و نا اميد نشوى، عاقبت) آن در، به رويت گشوده خواهد شد.
امام جعفر بن محمد صادق – عليه السلام – فرمود:
8 – الدُّعَاءُ أَنْفَذُ مِنَ السِّنَانِ الْحَدِيدِ.
يعنى: دعا از سر نيزه آهنى، برنده تر و نافذتر است.
امام موسى بن جعفر – عليه السلام – فرمود:
9 – إِنَ الدُّعَاءَ يَرُدُّ مَا قُدِّرَ وَمَالَمْ يُقَدَّرْ قُلْتُ:مَا قُدِّرَ قَدْعَرَفْتُهُ فَمَا لَمْ يُقَدَّرْ؟ قَالَ: حَتَّى لَا يَكُونَ.
يعنى: دعا، هم آنچه مقدر شده و هم آنچه مقدر نشده،هر دو رابر مى گرداند و سبب تغييرش مى شود. راوى (يعنى عمر بن يزيد) مى گويد، گفتم: آنچه مقدر نشده چطور؟ فرمود: دعا موجب مى شود كه اصلا مقدر نشود.
و نيز آن حضرت فرمود:
10 – عَلَيْكُمْ بِالدُّعَاءِ فَإِنَ الدُّعَاءَ وَ الطَّلَبَ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى يَرُدُّ الْبَلَاءَ وَ قَدْ قُدِّرَ وَ قُضِيَ فَلَمْ يَبْقَ إِلَّا إِمْضَاؤُهُ فَإِذَا دُعِيَ اللَّهُ وَ سُئِلَ صَرْفُهُ صَرَفَهُ.
يعنى: دعا كنيد؛ چون دعا و طلب كردن از خداوند تعالى، بلا را دفع مى كند حتى اگر مقدر شده و بدان حكم گرديده و بجز اجرايش چيزى نمانده باشد، در اين صورت اگر از خدا بخواهيد كه آن را برگرداند، بر مى گرداند.
زر اره از امام محمد باقر – عليه السلام – نقل مى كند كه فرمود:
11 – أَ لَا أَدُلُّكَ عَلَى شَيْءٍ لَمْ يَسْتَثْنِ فِيهِ رَسُولُ اللَّهِ ص قُلْتُ بَلَى قَالَ الدُّعَاءُ يَرُدُّ الْقَضَاءَ وَ قَدْ أُبْرِمَ إِبْرَاماً وَ ضَمَّ أَصَابِعَهُ.
يعنى: آيا مى خواهيد چيزى را به شما معرفى كنم كه رسول الله – صلى الله عليه و آله و سلم – از آن استثناء نكرد (يعنى نفرمود ان شاء الله) زراره مى گويد گفتم: بلى، فرمود: آن چيز،دعاست كه قضاى الهى را برمى گرداند اگر چه محكم و حتمى شده باشد. آنگاه حضرت از باب تشبيه قضاى حتمى الهى، انگشتان دستهايشان را در هم فرو بردند.
امام زين العابدين – عليه السلام – فرمود:
12 – إِنَ الدُّعَاءَ وَالْبَلَاءَ لَيَتَوَافَقَانِ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ إِنَّ الدُّعَاءَلَيَرُدُّالْبَلَاءَ وَقَدْ أُبْرِمَ إِبْرَاماً.
يعنى: دعا و بلا، تا روز قيامت با هم در مبارزه اند و در اين ميدان، دعا پيروزمندانه بيرون مى آيد اگر چه آن بلا حتمى بوده باشد.
و نيز از آن حضرت است كه فرمود:
13 – الدُّعَاءُ يَرُدُّ الْبَلَاءَ النَّازِلَ وَ مَا لَمْ يَنْزِل.
يعنى: دعا، هم بلاى فرود آمده را بر مى دارد و هم، بلاى نيامده را.
با توجه به اين احاديث و احاديث مشابه ديگرى كه به خاطر پرهيز از طولانى شدن بحث از ذكر آنها خوددارى كرديم، روشن مى شود كه بايد ضررها را به واسطه دعا دفع كرد.
ودافع ضرر بودن دعا، ازطريق اخبار معصومين – عليهم السلام – كه علم به راستگويى آنان داريم، ثابت مى شود.
ادامه دارد…..
