آرمان مهدویت مذهبی ، اعتقادی
آیین بندگى و نیایش (ترجمه ى عده الداعى)
ترجمه: حسین غفارى ساروى
«این درّ گرانبها را بدرخواست ناصر آقای عزیز در ده ها قسمت قرار می دهم و امید وارم مورد استفاده جوانان اهلش قرار گیرد.»
مقدمه: تعریف دعا و ترغیب به آن
دعا یک معناى لغوى و یک معناى اصطلاحى دارد.
در لغت به معناى ندا و صدا زدن است: دعوتُ فلاناً؛ یعنى: او را صدا زدم. و در اصطلاح بدین معناست که فرد پست و پایین، از فرد برتر و بالا ، با حالت خضوع و سرافکندگى،چیزى را طلب کند.
چون هدف و مقصود از نوشتن کتاب حاضر، این است که خواننده محترم نسبت به دعا ، تشویق شود و به پروردگار و عطایایش حسن ظنّ پیدا کند لذا در اینجا چند حدیث، پیرامون همین موضوع ذکر مى کنیم:
شیخ صدوق (ره) از ائمه اطهار – علیه السلام – روایت کرده که فرمودند: ۱ = مَنْ بَلَغَهُ شَیْءٌ مِنَ الْخَیْرِ فَعَمِلَ بِهِ کَانَ لَهُ مِنَ الثَّوَابِ مَا بَلَغَهُ وَ إِنْ لَمْ یَکُنِ الْأَمْرُ کَمَا نُقِلَ إِلَیْهِ.
یعنى: اگر به کسى خبر برسد که مثلا فلان مقدار ثواب دارد و او آن را انجام بدهد، خداوند متعال همان مقدار ثواب را خواهد داد، اگر چه در واقع اینچنین نباشد.
و نیز صفوان از امام صادق – علیه السلام – روایت کرده که حضرت فرموده:
۲ =أَنَّمَنْبَلَغَهُ شَیْءٌ مِنَالْخَیْرِفَعَمِلَ بِهِ کَانَ لَهُ أَجْرُ ذَلِکَ وَ إِنْ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ لَمْ یَقُلْهُ. یعنى: اگر به کسى خبر برسد که فلان کار چه مقدار ثواب دارد و بدان عمل کند؛ پروردگار منان همان ثواب را به او خواهد داد اگر چه پیامبر – صلى الله علیه و آله – آن را نگفته باشد.
مقدمه: تعریف دعا و ترغیب به آن
دعا یک معناى لغوى و یک معناى اصطلاحى دارد.
در لغت به معناى ندا و صدا زدن است: دعوتُ فلاناً؛ یعنى: او را صدا زدم. و در اصطلاح بدین معناست که فرد پست و پایین، از فرد برتر و بالا ، با حالت خضوع و سرافکندگى،چیزى را طلب کند.
چون هدف و مقصود از نوشتن کتاب حاضر، این است که خواننده محترم نسبت به دعا ، تشویق شود و به پروردگار و عطایایش حسن ظنّ پیدا کند لذا در اینجا چند حدیث، پیرامون همین موضوع ذکر مى کنیم:
شیخ صدوق (ره) از ائمه اطهار – علیه السلام – روایت کرده که فرمودند:
۱ = مَنْ بَلَغَهُ شَیْءٌ مِنَ الْخَیْرِ فَعَمِلَ بِهِ کَانَ لَهُ مِنَ الثَّوَابِ مَا بَلَغَهُ وَ إِنْ لَمْ یَکُنِ الْأَمْرُ کَمَا نُقِلَ إِلَیْهِ.
یعنى: اگر به کسى خبر برسد که مثلا فلان مقدار ثواب دارد و او آن را انجام بدهد، خداوند متعال همان مقدار ثواب را خواهد داد، اگر چه در واقع اینچنین نباشد.
و نیز صفوان از امام صادق – علیه السلام – روایت کرده که حضرت فرموده:
۲ =أَنَّمَنْبَلَغَهُ شَیْءٌ مِنَالْخَیْرِفَعَمِلَ بِهِ کَانَ لَهُ أَجْرُ ذَلِکَ وَ إِنْ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ لَمْ یَقُلْهُ. یعنى: اگر به کسى خبر برسد که فلان کار چه مقدار ثواب دارد و بدان عمل کند؛ پروردگار منان همان ثواب را به او خواهد داد اگر چه پیامبر – صلى الله علیه و آله – آن را نگفته باشد.
شیخ کلینى (ره) از حضرت صادق – علیه السلام – اینچنین روایت کرده است:
۳ = مَنْ سَمِعَ شَیْئاً مِنَ الثَّوَابِ عَلَى شَیْءٍ فَصَنَعَهُ کَانَ لَهُ أَجْرُهُ وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ عَلَى مَابَلَغَه. یعنى: اگر کسى ثوابى را بر چیزى بشنود و آن را انجام دهد ثوابش را خواهد برد، اگر چه در واقع، خبر مطابق آنچه شنیده نباشد. اهل سنت نیز از جابربن عبد الله انصارى (ره) روایت کرده اند که پیامبر – صلى الله علیه و آله – فرمود:
۴ = مَنْ بَلَغَهُ عَنِ اللَّهِ فَضِیلَهٌ فَأَخَذَهَا وَ عَمِلَ بِمَا فِیهَا إِیمَاناً بِاللَّهِ وَ رَجَاءَ ثَوَابِهِ أَعْطَاهُ اللَّهُ تَعَالَى ذَلِکَ وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ کَذَلِکَ.
یعنى: اگر به فردى بگویند فلان عمل نیک نزد خداوند متعال فلان اندازه فضیلت و ثواب دارد و او هم آن را به قصد رسیدن به این فضیلت، انجام بدهد، ذات اقدس الهى، آن ثواب را به او خواهد داد، اگرچه واقع، امرا ین چنین نباشد.
بنابر این، هم شیعه و هم اهل سنت بر این مطلب اتفاق نظر دارند.(۱)
———————————————–
۱= نا گفته نماند که منظور، اعمالى است که از نظر شرع مقدس اسلام، رجحان و فضیلت داشته باشد؛ مثلا بشنود که روزه آخر هر ماه این قدر ثواب دارد که در واقع این روزه گرفتن خوب هست، ولى مقدار ثوابش شاید به این میزان که شنیده، نباشد، اینجا ذات اقدس الهى، از فضل و کرمش همان مقدار ثواب را که شنیده به او خواهد داد.
تحریص بر دعا و تشویق عقل بر آن
عقل هر عاقلى حکم مى کند که وقتى انسان قدرت دارد، باید ضرر را از خودش دفع نماید و از طرف دیگر مى دانیم که زندگى در این دنیا براى هیچ انسانى بدون ضرر و زیان و تشویق خاطره نیست چون:
– یا درد و مرضى در اندرون خود دارد.
– یا ظالمى از خارج او را مى آزارد.
– یا در شغل و کارش گرفتارى دارد.
– یا همسایه به او آزار مى رساند.
– و یا…
و اگر فعلا هیچیک از این گرفتاریها پیش نیامده باشد، باز عقل محال نمى داند که در آینده گرفتاریهایى برایش پدید آید، چگونه پدید نیاید و حال آنکه دنیا محل حوادث است و هیچوقت بر یک منوال، ثابت و برقرار نمى ماند و کسى از سختیها و مصیبتهاى آن در امان نیست. منتها سختیهایش براى بعضیها به فعلیت رسیده و محقق شده و براى عده دیگر در آینده محقق خواهد شد، اما عقل حکم به وجوب و لزوم بر طرف نمودن هر دو قسم از مصیبتها و گرفتاریها مى کند، این از یک سوى.
از سوى دیگر، دعا وسیله اى است که مى تواند این مشکل را بر طرف سازد و آن را براى انسان حل کند، پس عقلا لازم است که دست به دامان دعا بیاویزیم و از آن براى حل مشکلاتمان کمک بگیریم .
همین معنا در کلام امیر المومنین و سید الوصین – علیه و على اله افضل صلوات المصلین – آمده آنجا که مى فرماید:
۵ – مَا مِنْ أَحَدٍ ابْتُلِیَ وَ إِنْ عَظُمَتْ بَلْوَاهُ بِأَحَقَّ بِالدُّعَاءِ مِنَ الْمُعَافَى الَّذِی لَا یَأْمَنُ الْبَلَاءَ.
یعنى: مبادا کسى که فعلا بلایى به او روى نیاورده و در عاقبت زندگى مى کند ولى در آینده از آن در امان نیست، گمان کند که انسان گرفتار – هر چند گرفتاریش بزرگ – بیشتر از او به دعا نیازمند است. (بلکه وى نیز براى دفع بلاهاى آتیه به دعا نیاز دارد ) .
از این حدیث، فهمیده مى شود که هر فردى به دعا نیاز دارد، چه آن کسى که در عافیت است و چه آن کس که مبتلاست، منتها دومى براى بر طرف ساختن بلایى که هست و اولى براى جلوگیرى از نزول آن .
علاوه بر این، دعا سبب جلب منفعت و یا بقاى نعمتهاى موجود نیز مى گردد؛چون معصومین – علیهم السلام – ازآن به سلاح و ترس تعبیر کردند، سلاح وسیله اى است که انسان را به منفعتى برساند، یا ضررى را از او دفع کند و ترس به سپر مى گویندکه موجب حفظ و نگهدارى انسان ازمشکلات و سختیها مى شود.
رسول خدا – صلى الله علیه و آله – فرمود:
۶ – أَلَا أَدُلُّکُمْ عَلَى سِلَاحٍ یُنْجِیکُمْ مِنْ أَعْدَائِکُمْ وَ یُدِرُّ أَرْزَاقَکُمْ قَالُوا بَلَى قَالَ تَدْعُونَ رَبَّکُمْ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ فَإِنَّ سِلَاحَ الْمُؤْمِنِ الدُّعَاءُ.
یعنى: آیا اسلحه اى را به شما معرفى کنم که هم شما را از شر دشمنانتان نجات میدهد و هم روزیتان را زیاد را در شب و روز بخوانید و دعا بخوانید و دعا کنید ؛ چون دعا ، اسلحه مومن است.
امام على – علیه السلام – مى فرماید:
۷ – الدُّعَاءُ تُرْسُ الْمُؤْمِنِ وَ مَتَى تُکْثِرْ قَرْعَ الْبَابِ یُفْتَحْ لَک .
یعنى: دعا، سپر مومن است، اگر باب رحمت الهى را زیاد بکوبى (و نا امید نشوى، عاقبت) آن در، به رویت گشوده خواهد شد.
امام جعفر بن محمد صادق – علیه السلام – فرمود:
۸ – الدُّعَاءُ أَنْفَذُ مِنَ السِّنَانِ الْحَدِیدِ.
یعنى: دعا از سر نیزه آهنى، برنده تر و نافذتر است.
امام موسى بن جعفر – علیه السلام – فرمود:
۹ – إِنَ الدُّعَاءَ یَرُدُّ مَا قُدِّرَ وَمَالَمْ یُقَدَّرْ قُلْتُ:مَا قُدِّرَ قَدْعَرَفْتُهُ فَمَا لَمْ یُقَدَّرْ؟ قَالَ: حَتَّى لَا یَکُونَ.
یعنى: دعا، هم آنچه مقدر شده و هم آنچه مقدر نشده،هر دو رابر مى گرداند و سبب تغییرش مى شود. راوى (یعنى عمر بن یزید) مى گوید، گفتم: آنچه مقدر نشده چطور؟ فرمود: دعا موجب مى شود که اصلا مقدر نشود.
و نیز آن حضرت فرمود:
۱۰ – عَلَیْکُمْ بِالدُّعَاءِ فَإِنَ الدُّعَاءَ وَ الطَّلَبَ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى یَرُدُّ الْبَلَاءَ وَ قَدْ قُدِّرَ وَ قُضِیَ فَلَمْ یَبْقَ إِلَّا إِمْضَاؤُهُ فَإِذَا دُعِیَ اللَّهُ وَ سُئِلَ صَرْفُهُ صَرَفَهُ.
یعنى: دعا کنید؛ چون دعا و طلب کردن از خداوند تعالى، بلا را دفع مى کند حتى اگر مقدر شده و بدان حکم گردیده و بجز اجرایش چیزى نمانده باشد، در این صورت اگر از خدا بخواهید که آن را برگرداند، بر مى گرداند.
زر اره از امام محمد باقر – علیه السلام – نقل مى کند که فرمود:
۱۱ – أَ لَا أَدُلُّکَ عَلَى شَیْءٍ لَمْ یَسْتَثْنِ فِیهِ رَسُولُ اللَّهِ ص قُلْتُ بَلَى قَالَ الدُّعَاءُ یَرُدُّ الْقَضَاءَ وَ قَدْ أُبْرِمَ إِبْرَاماً وَ ضَمَّ أَصَابِعَهُ.
یعنى: آیا مى خواهید چیزى را به شما معرفى کنم که رسول الله – صلى الله علیه و آله و سلم – از آن استثناء نکرد (یعنى نفرمود ان شاء الله) زراره مى گوید گفتم: بلى، فرمود: آن چیز،دعاست که قضاى الهى را برمى گرداند اگر چه محکم و حتمى شده باشد. آنگاه حضرت از باب تشبیه قضاى حتمى الهى، انگشتان دستهایشان را در هم فرو بردند.
امام زین العابدین – علیه السلام – فرمود:
۱۲ – إِنَ الدُّعَاءَ وَالْبَلَاءَ لَیَتَوَافَقَانِ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَهِ إِنَّ الدُّعَاءَلَیَرُدُّالْبَلَاءَ وَقَدْ أُبْرِمَ إِبْرَاماً.
یعنى: دعا و بلا، تا روز قیامت با هم در مبارزه اند و در این میدان، دعا پیروزمندانه بیرون مى آید اگر چه آن بلا حتمى بوده باشد.
و نیز از آن حضرت است که فرمود:
۱۳ – الدُّعَاءُ یَرُدُّ الْبَلَاءَ النَّازِلَ وَ مَا لَمْ یَنْزِل.
یعنى: دعا، هم بلاى فرود آمده را بر مى دارد و هم، بلاى نیامده را.
با توجه به این احادیث و احادیث مشابه دیگرى که به خاطر پرهیز از طولانى شدن بحث از ذکر آنها خوددارى کردیم، روشن مى شود که باید ضررها را به واسطه دعا دفع کرد.
ودافع ضرر بودن دعا، ازطریق اخبار معصومین – علیهم السلام – که علم به راستگویى آنان داریم، ثابت مى شود.
ادامه دارد…..
