آرمان مهدویت مذهبی ، اعتقادی
امام باقر سلام الله علیه به سلمه بن کهیل و حکم بن عتیبه فرمودند
الإمامُ الباقرُ علیه السلام ـ لِسَلَمَهَ بنِ کُهَیلٍ و الحَکَمِ ابنِ عُتَیبَهَ :
شَرِّقا و غَرِّبا لَن تَجِدا عِلماً صَحیحاً إلاّ شَیئاً یَخرُجُ مِن عِندِنا أهلَ البَیتِ .
اگر به شرق و غرب بروید، هرگز دانش درستى را نخواهید یافت، مگر همان چیزى که از ما خاندان صادر شود.
بحار الأنوار : ۲/۹۲/۲۰- رجال کشی ص ۲۰۹
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
چند نمونه از روایاتی که منبع برای یادگیری علوم را منحصر در اهل بیت علیهم السلام میداند :
رسول الله صلی الله علیه و آله:
۱- طلب العلم فریضه علی کل مسلم فاطلبوا العلم من مظانه واقتبسوه من اهله
ـ دانش‌آموزی بر هر مسلمانی واجب است، پس دانش را از جایگاه شایسته‌اش جویا شوید و از اهلش برگیرید.
۲- من تعلم بابا من العلم عمن یثق به کان افضل من ان یصلی الف رکعه .
ـ آن که بابی از دانش را از فرد مورد اعتمادش بیاموزد، برتر از هزار رکعت نماز است.
۳- ستفترق امتی علی ثلاث وسبعین فرقه، فرقه منها ناجیه والباقون هالکون، والناجون الذین یتمسکون بولایتکم، ویقتبسون من علمکم، ولا یعملون برایهم، فاولئک ما علیهم من سبیل
ـ پس از من امتم هفتاد و سه فرقه خواهد شد؛ تنها یک فرقه از آن اهل نجات و باقی هلاک شدگانند. نجات‌یافتگان کسانی‌اند که به ولایت شما (اهل‌بیت علیهم السلام) گردن می‌نهند و از دانش شما اقتباس می‌کنند و اهل عمل به رأی و نظر خود نیستند.
۴- انا مدینه الحکمه[مدینه العلم] وعلی بن ابی طالب بابها؛ ولن توتی المدینه الا من قبل الباب
من شهر حکمتم و امام علی علیه السلام در آن؛ و هرگز کسی جز از در وارد شهر نمی‌شود.
الامام علی علیه السلام:
۵- ایها الناس ! اعلموا ان کمال الدین طلب العلم والعمل به… والعلم مخزون عند اهله وقد امرتم بطلبه من اهله فاطلبوه
ـ مردم! کمال دین در دانش‌جویی و عمل به آن است و علم نزد اهلش [حاملان شایسته‌اش] جمع است، پس شما موظف به طلب آن از اهلش هستید.
۶-یا کمیل ! لا تاخذ الا عنا تکن منا
ـ ای کمیل! [علم و معارف و اعتقادات را] جز از ما [اهل‌بیت علیهم السلام] مگیر تا از ما باشی.
۷- فی احتجاجه علی بعض الزنادقه، انه قال: علیه السلام وقد جعل الله للعلم اهلا وفرض علی العباد طاعتهم بقوله: اطیعوا الله واطیعوا الرسول واولی الامر منکم وبقوله: ولو ردوه الی الرسول والی اولی الامر منهم لعلمه الذین یستنبطونه منهم و بقوله: اتقوا الله وکونوا مع الصادقین وبقوله: وما یعلم تاویله الا الله والراسخون فی العلم وبقوله: واتوا البیوت من ابوابها والبیوت هی بیوت العلم الذی استودعه عند الانبیاء وابوابها اوصیاوهم، فکل عمل من اعمال الخیر یجری علی غیر ایدی الاصفیاء وعهودهم وحدودهم وشرائعهم وسننهم مردود غیر مقبول واهله بمحل کفر وان شملهم صفه الایمان
ـ امام علی علیه السلام در گفت‌وگویی که با بعضی از زندیقان داشت، چنین گفت: خداوند افراد شایسته و ویژه‌ای را حامل علم قرار داده است و بر بندگان نیز اطاعت از آنها را واجب کرده است؛ از جمله در این آیات: «از خدا و رسول و صاحبان امرتان اطاعت کنید» و: «اگر مردم سئوالاتشان را از رسول و صاحبان امرشان جویا شوند، آنان که اهل استنباط علم هستند، بر آن آگاه بوده» و: «تقوای الهی پیشه کنید و با راستگویان همراه شوید»، و: «تأویل آیات قرآن را جز خداوند و راسخان در علم نمی‌داند.»، و: «خانه‌ها را از درهایشان وارد شوید». مقصود از خانه، کانون‌های دانش است که خداوند نزد پیامبران به ودیعت نهاده است و درهای این کانون‌ها نیزجانشینان انبیاء هستند؛ پس هرعمل نیکی بدون هدایت برگزیدگان الهی و شرایع و سنت‌های آنان انجام پذیرد، مردود است و اهل این اعمال کافرند اگر چه ظاهراً عنوان ایمان و اسلام شامل آنان شود.
۸- قد خاضوا بحار الفتن واخذوا بالبدع دون السنن، و ارز المومنون، ونطق الضالون والمکذبون، نحن الشعار والاصحاب، والخزنه والابواب، ولا توتی البیوت الا من ابوابها، فمن اتاها من غیر ابوابها سمی سارقأ
ـ عده‌ای از مردم در دریای فتنه‌ها فرو رفته، از سنت‌ها روی‌گردان و به بدعت‌ها رو آورده‌اند، مؤمنان به گوشه انزوا رفته و گمراهان و دروغ‌گویان میدان‌دار سخن شده‌اند، در حالی که ما نماینده و اصحاب راستین پیامبر صلی الله علیه و آله و حاملان و درهای شهر علم او هستیم و به خانه‌ها جز از درهای آن نمی‌توان وارد شد و هر که از غیر در وارد شود، سارق است.
۹٫ ألا ان‌ِّ العلم الّذی هبط به آدم و جمیع ما فضّلت به النبیون الی خاتم النبیین، فی عتره خاتم النبیین و المرسلین محمد صلی الله علیه و آله فَأین‌َ یُتاه‌ُ بکم و أین تذهبون
ـ مردم! آگاه باشید که همه دانش‌هایی که آدم با خویش از آسمان آورد و تمام دانش و فضیلت‌های پیامبران تا خاتم پیامبران صلی الله علیه و آله در خاندان حضرت محمد صلی الله علیه و آله به ودیعت نهاده شده است؛ پس شما را چه شده است و به کجا می‌روید؟
الامام الباقر علیه السلام:
۱۰٫ عن عبدالله بن سلیمان قال: سمعت ابا جعفر علیه السلام وعنده رجل من اهل البصره وهو یقول: ان الحسن البصری یزعم ان الذین یکتمون العلم توذی ریح بطونهم اهل النار، فقال ابو جعفر علیه السلام: فهلک اذا مومن آل فرعون، مازال العلم مکتوما منذ بعث الله نوحا، فلیذهب الحسن یمینا وشمالا فوالله ما یوجد العلم الا ههنا
ـ عبدالله بن سلیمان می‌گوید: مردی از بصره نزد امام باقر علیه السلام بود و به نقل از حسن بصری [که با اهل‌بیت علیهم السلام مخالف بود] گفت، آنان که دانش را کتمان کنند، بوی گند شکم‌هایشان اهل جهنم را آزار خواهد داد. امام علیه السلام فرمود: [اگر سخن حسن درست باشد] پس مؤمن آل فرعون [که علم و ایمان خود را کتمان کرد]، باید هلاک شده باشد؛ [نه چنین نیست] علم از زمان نوح علیه السلام نزد اهلش مکتوم بوده است؛ حسن به راست رود یا چپ، علم را جز در خاندان ما نخواهد یافت.
۱۱٫ لسلمه بن کهیل والحکم بن عتیبه: شرقا وغربا، فلا تجدان علما صحیحا الا شیئا خرج من عندنا اهل البیت
ـ امام باقر علیه السلام به سلمه بن کهیل و حکم بن عتیبه فرمود: به شرق عالم روید یا به غرب آن، دانش صحیح را جز در آنچه از سوی ما اهل‌بیت علیهم السلام صادر می‌شود، نخواهید یافت.
۱۲٫ فی قول الله عز وجل: فلینظر الانسان الی طعامه قال: قلت: ما طعامه؟ قال: علمه الذی یاخذه عمن یاخذه
ـ از امام باقر علیه السلام درباره تفسیر این آیه که انسان باید به غذایش بنگرد، سؤال شد، امام علیه السلام فرمود: یعنی بنگرد که علمش را از چه منبع و کسی می‌گیرد [و آیا آن منبع شایستگی دارد یا نه].
۱۳٫ فلیشرق الحکم و لیغرب، أما والله لایصیب العلم الا من أهل بیت نزل علیهم جبرئیل
ـ حَکَم [نام فردی] به شرق رود یا به غرب، سوگند به خدا نمی‌تواند علم حقیقی را جز در خاندانی که جبرییل بر آنها نازل شده است، بیابد.
۱۴٫ کل ما لم یخرج من هذا البیت فهو باطل
ـ هر آنچه [علم و معرفت و حکمت] از خاندان وحی: بیرون نیامده باشد، باطل و گمراهی است.
۱۵٫ من دان الله بغیر سماع من صادق الزمه الله التیه یوم القیامه
ـ هر کس براساس چیزی که از امام معصومی علیه السلام اخذ نکرده باشد، دین‌ورزی نماید، خداوند او را روز قیامت سرگردان و هلاک خواهد نمود.
الامام الصادق علیه السلام:
۱۶٫ یغدو الناس علی ثلاثه اصناف: عالم ومتعلم، وغثاء، فنحن العلماء، وشیعتنا المتعلمون، وسائر الناس غثاء
ـ مردم سه دسته‌اند: دانا، دانش‌پژوه و خس و خاشاک؛ پس دانایان ما هستیم، دانش پژوهان شیعیان ما و باقی مردم خس و خاشاکند.
۱۷٫ لا تغرنک صلاتهم وصومهم وکلامهم وروایاتهم وعلومهم، فانهم حمر مستنفره، ثم قال: یا یونس ! ان اردت العلم الصحیح فعندنا اهل البیت، فانا ورثنا واوتینا شرع الحکمه وفصل الخطاب
ـ ای یونس! نماز و روزه و سخن و روایات و دانش‌های آنان که با ما اهل‌بیت نیستند، تو را نفریبد؛ اینان چون درازگوشان گریزپا هستند؛ یونس! اگر طالب دانش و معرفت صحیح هستی، منحصراً نزد ما اهل‌بیت علیهم السلام است؛ ما وارثان حکمت شرع و فصل الخطاب هستیم.
۱۸٫ [فی جواب السائل عن قول الله تعالی: اطیعوا الله واطیعوا الرسول و اولی الامر منکم] قال علیه السلام: اولی الفقه والعلم، قلنا: اخاص ام عام؟ قال علیه السلام: بل خاص لنا
ـ امام صادق علیه السلام در پاسخ این سؤال که مقصود از اولی‌الامر در آیه اطیعوالله… چیست، فرمود: مقصود صاحبان فقه و علم است؛ مجدداً سؤال شد: آیا این خاص است یا عام؟ حضرت علیه السلام فرمود: تنها ما [صاحبان فقه و علم] هستیم.
۱۹٫ کذب من زعم انه یعرفنا وهو مستمسک بعروه غیرنا
الامام الکاظم علیه السلام:
ـ آن‌که ادعای معرفت ما را دارد اما به ریسمانی غیر از ما [در علم و معرفت و حکومت و ولایت و…] چنگ می‌زند، دروغ می‌گوید.
۲۰٫ لا نجاه الا بالطاعه، والطاعه بالعلم، والعلم بالتعلم، والتعلم بالعقل یعتقد، ولاعلم الا من عالم ربانی
ـ نجات در گرو اطاعت از خداوند و اطاعت صحیح در گرو علم است. علم با آموختن به دست می‌آید و آموختن با تعقل قوام می‌یابد و علم جز نزد عالم ربانی نیست.
الامام الرضا علیه السلام:
۲۱٫ من اصغی الی ناطق فقد عبده، فان کان الناطق عن الله فقد عبد الله، وان کان الناطق عن ابلیس فقد عبد ابلیس – الی ان قال: – یا ابن ابی محمود اذا اخذ الناس یمینا وشمالا فالزم طریقتنا، فانه من لزمنا لزمناه، ومن فارقنا فارقناه، فان ادنی ما یخرج به الرجل من الایمان ان یقول للحصاه: هذه نواه ثم یدین بذلک ویبرا ممن خالفه، یا ابن ابی محمود احفظ ما حدثتک به فقد جمعت لک فیه خیر الدنیا والاخره
ـ آن‌که به گوینده‌ای گوش فرا می‌دهد، در همان حال او را عبادت کرده است؛ پس اگر گوینده، خدایی باشد، خدا را عبادت کرده است و اگر شیطانی باشد، شیطان را. ای پسر ابی محمود! هرگاه مردم [برای کسب علم و معرفت] به راست و چپ گراییدند، تو راه ما را رها نکن، پس هر که همراه ما شود، ما همراه او خواهیم بود و هر که از ما جدا شود، ما نیز او را رها خواهیم کرد. کمترین چیزی که مرد را از ایمان خارج می‌کند این است که [از پیش خود و بدون استناد به وحی] ریگی را هسته خرما بداند و سپس براساس آن اعتقادورزی نماید [و مسلک و گروه برای خویش درست کند] و از هرکه مخالف او بود، بیزاری جوید. ای فرزند ابی محمود! آنچه را اکنون به تو گفتم، به خاطر بسپار که خیر دنیا و آخرت در این سفارش جمع است.
«قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ (ع) یَقُولُ وَ عِنْدَهُ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الْبَصْرَهِ یُقَالُ لَهُ عُثْمَانُ الْأَعْمَى وَ هُوَ یَقُولُ إِنَّ الْحَسَنَ الْبَصْرِیَّ یَزْعُمُ أَنَّ الَّذِینَ یَکْتُمُونَ الْعِلْمَ یُؤْذِی رِیحُ بُطُونِهِمْ أَهْلَ النَّارِ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (ع) فَهَلَکَ إِذَنْ مُؤْمِنُ آلِ فِرْعَوْنَ مَا زَالَ الْعِلْمُ مَکْتُوماً مُنْذُ بَعَثَ اللَّهُ نُوحاً (ع) فَلْیَذْهَبِ الْحَسَنُ یَمِیناً وَ شِمَالًا فَوَ اللَّهِ مَا یُوجَدُ الْعِلْمُ إِلَّا هَاهُنَا»؛ [۱]
راوی می‌گوید در حالیکه مردی از اهالی کوفه بنام عثمان اعمی از اهالی بصره از قول حسن بصری نقل می‌کرد که حسن بصری می‌پنداشت کسانی که علم و دانش را کتمان می‌کنند (در انحصار خویش دارند) بوی بد شکم آنها دوزخیان را اذیت می‌کند، از امام باقر (علیه السلام) شنیدم که می‌فرمود: اگر این‌گونه باشد که مؤمن آل فرعون باید هلاک شده باشد؛ چراکه دانش خویش را کتمان می‌کرد تا زمانی که خداوند نوح (ع) را مبعوث نمود. به خدا قسم حسن بصری به هر دری که بزند علم را نمی‌یابد مگر نزد ما.
=====================
[۱]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج ۱، ص ۵۱، دار الکتب الإسلامیه، تهران، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.براساس روایاتی که در بالا ذکر شد، تنها منبع علوم و معارف و حِکَم راستین ، وحی و انبیای الهی و وارثان آنها اهل‌بیت علیهم السلام هستند و مؤمنان موظف به ایجاد بنا و نظام حکْمی، علمی و معارفی‌شان براساس این منبع منحصر هستند اما با توجه به روایات ظاهرا مخالف(که ازلحاظ سندی ضعیف هستند) گاهی سخن یا سخنانی حق، صحیح و حکمت‌آمیز بر زبان مشرکان و گمراهان و منافقان و… نیز جاری می‌شود که نباید به دلیل ناصالح بودن گوینده، به انکار و رد سخن پرداخت، بلکه شخص مؤمن باید آن سخن حکیمانه را بپذیرد و به آن گردن نهد.
به عبارت دیگر، روایات مخالف با روایات بالا هرگز در مقام طرح این مسأله نیستند که کفّار و مشرکان و منافقان و گمراهان می‌توانند یک نظام معرفتی و علمی مطلوب تولید کرده و ارائه دهند و یا حتی سخنی حکیمانه بگویند که ابداع و ابتکار آنها باشد و نشانی از آنها در معارف وحیانی نباشد و انبیای الهی و اهل‌بیت علیهم السلام بدان وقوف نداشته و آن را بیان نکرده باشند؛ بلکه تنها از این امکان سخن می‌گویند که فرد گمراه و مشرک نیز ممکن است سخنی حکیمانه بر زبان جاری کند و در این صورت نباید به انکار آن پرداخت.
با سلام و تشکر از زحمات شما ،فکر نمیکنید اگر آدرس احادیث و روایات را یک به یک میدادید ، خیلی بهتر میبود .
باتشکر هاشمی