آرمان مهدویت مذهبی ، اعتقادی
امام باقر سلام الله علیه به سلمه بن کهیل و حکم بن عتیبه فرمودند
الإمامُ الباقرُ عليه السلام ـ لِسَلَمَةَ بنِ كُهَيلٍ و الحَكَمِ ابنِ عُتَيبَةَ :
شَرِّقا و غَرِّبا لَن تَجِدا عِلماً صَحيحاً إلاّ شَيئاً يَخرُجُ مِن عِندِنا أهلَ البَيتِ .
اگر به شرق و غرب برويد، هرگز دانش درستى را نخواهيد يافت، مگر همان چيزى كه از ما خاندان صادر شود.
بحار الأنوار : 2/92/20- رجال کشی ص 209
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
چند نمونه از روایاتی که منبع برای یادگیری علوم را منحصر در اهل بیت علیهم السلام میداند :
رسول الله صلي الله عليه و آله:
1- طلب العلم فريضة علي كل مسلم فاطلبوا العلم من مظانه واقتبسوه من اهله
ـ دانش‌آموزي بر هر مسلماني واجب است، پس دانش را از جايگاه شايسته‌اش جويا شويد و از اهلش برگيريد.
2- من تعلم بابا من العلم عمن يثق به كان افضل من ان يصلي الف ركعة .
ـ آن كه بابي از دانش را از فرد مورد اعتمادش بياموزد، برتر از هزار ركعت نماز است.
3- ستفترق امتي علي ثلاث وسبعين فرقة، فرقة منها ناجية والباقون هالكون، والناجون الذين يتمسكون بولايتكم، ويقتبسون من علمكم، ولا يعملون برايهم، فاولئك ما عليهم من سبيل
ـ پس از من امتم هفتاد و سه فرقه خواهد شد؛ تنها يك فرقه از آن اهل نجات و باقي هلاك شدگانند. نجات‌يافتگان كساني‌اند كه به ولايت شما (اهل‌بيت عليهم السلام) گردن مي‌نهند و از دانش شما اقتباس مي‌كنند و اهل عمل به رأي و نظر خود نيستند.
4- انا مدينة الحكمة[مدينة العلم] وعلي بن ابي طالب بابها؛ ولن توتي المدينة الا من قبل الباب
من شهر حكمتم و امام علي عليه السلام در آن؛ و هرگز كسي جز از در وارد شهر نمي‌شود.
الامام علي عليه السلام:
5- ايها الناس ! اعلموا ان كمال الدين طلب العلم والعمل به… والعلم مخزون عند اهله وقد امرتم بطلبه من اهله فاطلبوه
ـ مردم! كمال دين در دانش‌جويي و عمل به آن است و علم نزد اهلش [حاملان شايسته‌اش] جمع است، پس شما موظف به طلب آن از اهلش هستيد.
6-يا كميل ! لا تاخذ الا عنا تكن منا
ـ اي كميل! [علم و معارف و اعتقادات را] جز از ما [اهل‌بيت عليهم السلام] مگير تا از ما باشي.
7- في احتجاجه علي بعض الزنادقة، انه قال: عليه السلام وقد جعل الله للعلم اهلا وفرض علي العباد طاعتهم بقوله: اطيعوا الله واطيعوا الرسول واولي الامر منكم وبقوله: ولو ردوه الي الرسول والي اولي الامر منهم لعلمه الذين يستنبطونه منهم و بقوله: اتقوا الله وكونوا مع الصادقين وبقوله: وما يعلم تاويله الا الله والراسخون في العلم وبقوله: واتوا البيوت من ابوابها والبيوت هي بيوت العلم الذي استودعه عند الانبياء وابوابها اوصياوهم، فكل عمل من اعمال الخير يجري علي غير ايدي الاصفياء وعهودهم وحدودهم وشرائعهم وسننهم مردود غير مقبول واهله بمحل كفر وان شملهم صفة الايمان
ـ امام علي عليه السلام در گفت‌وگويي كه با بعضي از زنديقان داشت، چنين گفت: خداوند افراد شايسته و ويژه‌اي را حامل علم قرار داده است و بر بندگان نيز اطاعت از آنها را واجب كرده است؛ از جمله در اين آيات: «از خدا و رسول و صاحبان امرتان اطاعت كنيد» و: «اگر مردم سئوالاتشان را از رسول و صاحبان امرشان جويا شوند، آنان كه اهل استنباط علم هستند، بر آن آگاه بوده» و: «تقواي الهي پيشه كنيد و با راستگويان همراه شويد»، و: «تأويل آيات قرآن را جز خداوند و راسخان در علم نمي‌داند.»، و: «خانه‌ها را از درهايشان وارد شويد». مقصود از خانه، كانون‌هاي دانش است كه خداوند نزد پيامبران به وديعت نهاده است و درهاي اين كانون‌ها نيزجانشينان انبياء هستند؛ پس هرعمل نيكي بدون هدايت برگزيدگان الهي و شرايع و سنت‌هاي آنان انجام پذيرد، مردود است و اهل اين اعمال كافرند اگر چه ظاهراً عنوان ايمان و اسلام شامل آنان شود.
8- قد خاضوا بحار الفتن واخذوا بالبدع دون السنن، و ارز المومنون، ونطق الضالون والمكذبون، نحن الشعار والاصحاب، والخزنة والابواب، ولا توتي البيوت الا من ابوابها، فمن اتاها من غير ابوابها سمي سارقأ
ـ عده‌اي از مردم در درياي فتنه‌ها فرو رفته، از سنت‌ها روي‌گردان و به بدعت‌ها رو آورده‌اند، مؤمنان به گوشه انزوا رفته و گمراهان و دروغ‌گويان ميدان‌دار سخن شده‌اند، در حالي كه ما نماينده و اصحاب راستين پيامبر صلي الله عليه و آله و حاملان و درهاي شهر علم او هستيم و به خانه‌ها جز از درهاي آن نمي‌توان وارد شد و هر كه از غير در وارد شود، سارق است.
9. ألا ان‌ِّ العلم الّذي هبط به آدم و جميع ما فضّلت به النبيون الي خاتم النبيين، في عترة خاتم النبيين و المرسلين محمد صلي الله عليه و آله فَأين‌َ يُتاه‌ُ بكم و أين تذهبون
ـ مردم! آگاه باشيد كه همه دانش‌هايي كه آدم با خويش از آسمان آورد و تمام دانش و فضيلت‌هاي پيامبران تا خاتم پيامبران صلي الله عليه و آله در خاندان حضرت محمد صلي الله عليه و آله به وديعت نهاده شده است؛ پس شما را چه شده است و به كجا مي‌رويد؟
الامام الباقر عليه السلام:
10. عن عبدالله بن سليمان قال: سمعت ابا جعفر عليه السلام وعنده رجل من اهل البصرة وهو يقول: ان الحسن البصري يزعم ان الذين يكتمون العلم توذي ريح بطونهم اهل النار، فقال ابو جعفر عليه السلام: فهلك اذا مومن آل فرعون، مازال العلم مكتوما منذ بعث الله نوحا، فليذهب الحسن يمينا وشمالا فوالله ما يوجد العلم الا ههنا
ـ عبدالله بن سليمان مي‌گويد: مردي از بصره نزد امام باقر عليه السلام بود و به نقل از حسن بصري [كه با اهل‌بيت عليهم السلام مخالف بود] گفت، آنان كه دانش را كتمان كنند، بوي گند شكم‌هايشان اهل جهنم را آزار خواهد داد. امام عليه السلام فرمود: [اگر سخن حسن درست باشد] پس مؤمن آل فرعون [كه علم و ايمان خود را كتمان كرد]، بايد هلاك شده باشد؛ [نه چنين نيست] علم از زمان نوح عليه السلام نزد اهلش مكتوم بوده است؛ حسن به راست رود يا چپ، علم را جز در خاندان ما نخواهد يافت.
11. لسلمة بن كهيل والحكم بن عتيبة: شرقا وغربا، فلا تجدان علما صحيحا الا شيئا خرج من عندنا اهل البيت
ـ امام باقر عليه السلام به سلمة بن كهيل و حكم بن عتيبه فرمود: به شرق عالم رويد يا به غرب آن، دانش صحيح را جز در آنچه از سوي ما اهل‌بيت عليهم السلام صادر مي‌شود، نخواهيد يافت.
12. في قول الله عز وجل: فلينظر الانسان الي طعامه قال: قلت: ما طعامه؟ قال: علمه الذي ياخذه عمن ياخذه
ـ از امام باقر عليه السلام درباره تفسير اين آيه كه انسان بايد به غذايش بنگرد، سؤال شد، امام عليه السلام فرمود: يعني بنگرد كه علمش را از چه منبع و كسي مي‌گيرد [و آيا آن منبع شايستگي دارد يا نه].
13. فليشرق الحكم و ليغرب، أما والله لايصيب العلم الا من أهل بيت نزل عليهم جبرئيل
ـ حَكَم [نام فردي] به شرق رود يا به غرب، سوگند به خدا نمي‌تواند علم حقيقي را جز در خانداني كه جبرييل بر آنها نازل شده است، بيابد.
14. كل ما لم يخرج من هذا البيت فهو باطل
ـ هر آنچه [علم و معرفت و حكمت] از خاندان وحي: بيرون نيامده باشد، باطل و گمراهي است.
15. من دان الله بغير سماع من صادق الزمه الله التيه يوم القيامة
ـ هر كس براساس چيزي كه از امام معصومي عليه السلام اخذ نكرده باشد، دين‌ورزي نمايد، خداوند او را روز قيامت سرگردان و هلاك خواهد نمود.
الامام الصادق عليه السلام:
16. يغدو الناس علي ثلاثة اصناف: عالم ومتعلم، وغثاء، فنحن العلماء، وشيعتنا المتعلمون، وسائر الناس غثاء
ـ مردم سه دسته‌اند: دانا، دانش‌پژوه و خس و خاشاك؛ پس دانايان ما هستيم، دانش پژوهان شيعيان ما و باقي مردم خس و خاشاكند.
17. لا تغرنك صلاتهم وصومهم وكلامهم ورواياتهم وعلومهم، فانهم حمر مستنفرة، ثم قال: يا يونس ! ان اردت العلم الصحيح فعندنا اهل البيت، فانا ورثنا واوتينا شرع الحكمة وفصل الخطاب
ـ اي يونس! نماز و روزه و سخن و روايات و دانش‌هاي آنان كه با ما اهل‌بيت نيستند، تو را نفريبد؛ اينان چون درازگوشان گريزپا هستند؛ يونس! اگر طالب دانش و معرفت صحيح هستي، منحصراً نزد ما اهل‌بيت عليهم السلام است؛ ما وارثان حكمت شرع و فصل الخطاب هستيم.
18. [في جواب السائل عن قول الله تعالي: اطيعوا الله واطيعوا الرسول و اولي الامر منكم] قال عليه السلام: اولي الفقه والعلم، قلنا: اخاص ام عام؟ قال عليه السلام: بل خاص لنا
ـ امام صادق عليه السلام در پاسخ اين سؤال كه مقصود از اولي‌الامر در آيه اطيعوالله… چيست، فرمود: مقصود صاحبان فقه و علم است؛ مجدداً سؤال شد: آيا اين خاص است يا عام؟ حضرت عليه السلام فرمود: تنها ما [صاحبان فقه و علم] هستيم.
19. كذب من زعم انه يعرفنا وهو مستمسك بعروة غيرنا
الامام الكاظم عليه السلام:
ـ آن‌كه ادعاي معرفت ما را دارد اما به ريسماني غير از ما [در علم و معرفت و حكومت و ولايت و…] چنگ مي‌زند، دروغ مي‌گويد.
20. لا نجاة الا بالطاعة، والطاعة بالعلم، والعلم بالتعلم، والتعلم بالعقل يعتقد، ولاعلم الا من عالم رباني
ـ نجات در گرو اطاعت از خداوند و اطاعت صحيح در گرو علم است. علم با آموختن به دست مي‌آيد و آموختن با تعقل قوام مي‌يابد و علم جز نزد عالم رباني نيست.
الامام الرضا عليه السلام:
21. من اصغي الي ناطق فقد عبده، فان كان الناطق عن الله فقد عبد الله، وان كان الناطق عن ابليس فقد عبد ابليس – الي ان قال: – يا ابن ابي محمود اذا اخذ الناس يمينا وشمالا فالزم طريقتنا، فانه من لزمنا لزمناه، ومن فارقنا فارقناه، فان ادني ما يخرج به الرجل من الايمان ان يقول للحصاة: هذه نواة ثم يدين بذلك ويبرا ممن خالفه، يا ابن ابي محمود احفظ ما حدثتك به فقد جمعت لك فيه خير الدنيا والاخرة
ـ آن‌كه به گوينده‌اي گوش فرا مي‌دهد، در همان حال او را عبادت كرده است؛ پس اگر گوينده، خدايي باشد، خدا را عبادت كرده است و اگر شيطاني باشد، شيطان را. اي پسر ابي محمود! هرگاه مردم [براي كسب علم و معرفت] به راست و چپ گراييدند، تو راه ما را رها نكن، پس هر كه همراه ما شود، ما همراه او خواهيم بود و هر كه از ما جدا شود، ما نيز او را رها خواهيم كرد. كمترين چيزي كه مرد را از ايمان خارج مي‌كند اين است كه [از پيش خود و بدون استناد به وحي] ريگي را هسته خرما بداند و سپس براساس آن اعتقادورزي نمايد [و مسلك و گروه براي خويش درست كند] و از هركه مخالف او بود، بيزاري جويد. اي فرزند ابي محمود! آنچه را اكنون به تو گفتم، به خاطر بسپار كه خير دنيا و آخرت در اين سفارش جمع است.
«قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ (ع) یَقُولُ وَ عِنْدَهُ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الْبَصْرَةِ یُقَالُ لَهُ عُثْمَانُ الْأَعْمَى وَ هُوَ یَقُولُ إِنَّ الْحَسَنَ الْبَصْرِیَّ یَزْعُمُ أَنَّ الَّذِینَ یَکْتُمُونَ الْعِلْمَ یُؤْذِی رِیحُ بُطُونِهِمْ أَهْلَ النَّارِ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (ع) فَهَلَکَ إِذَنْ مُؤْمِنُ آلِ فِرْعَوْنَ مَا زَالَ الْعِلْمُ مَکْتُوماً مُنْذُ بَعَثَ اللَّهُ نُوحاً (ع) فَلْیَذْهَبِ الْحَسَنُ یَمِیناً وَ شِمَالًا فَوَ اللَّهِ مَا یُوجَدُ الْعِلْمُ إِلَّا هَاهُنَا»؛ [1]
راوی می‌گوید در حالیکه مردی از اهالی کوفه بنام عثمان اعمی از اهالی بصره از قول حسن بصری نقل می‌کرد که حسن بصری می‌پنداشت کسانی که علم و دانش را کتمان می‌کنند (در انحصار خویش دارند) بوی بد شکم آنها دوزخیان را اذیت می‌کند، از امام باقر (علیه السلام) شنیدم که می‌فرمود: اگر این‌گونه باشد که مؤمن آل فرعون باید هلاک شده باشد؛ چراکه دانش خویش را کتمان می‌کرد تا زمانی که خداوند نوح (ع) را مبعوث نمود. به خدا قسم حسن بصری به هر دری که بزند علم را نمی‌یابد مگر نزد ما.
=====================
[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 1، ص 51، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق.براساس رواياتی که در بالا ذکر شد، تنها منبع علوم و معارف و حِكَم راستين ، وحي و انبياي الهي و وارثان آنها اهل‌بيت عليهم السلام هستند و مؤمنان موظف به ايجاد بنا و نظام حكْمي، علمي و معارفي‌شان براساس اين منبع منحصر هستند اما با توجه به روایات ظاهرا مخالف(که ازلحاظ سندی ضعیف هستند) گاهي سخن يا سخناني حق، صحيح و حكمت‌آميز بر زبان مشركان و گمراهان و منافقان و… نيز جاري مي‌شود كه نبايد به دليل ناصالح بودن گوينده، به انكار و رد سخن پرداخت، بلكه شخص مؤمن بايد آن سخن حكيمانه را بپذيرد و به آن گردن نهد.
به عبارت ديگر، روايات مخالف با روایات بالا هرگز در مقام طرح اين مسأله نيستند كه كفّار و مشركان و منافقان و گمراهان مي‌توانند يك نظام معرفتي و علمي مطلوب توليد كرده و ارائه دهند و يا حتي سخني حكيمانه بگويند كه ابداع و ابتكار آنها باشد و نشاني از آنها در معارف وحياني نباشد و انبياي الهي و اهل‌بيت عليهم السلام بدان وقوف نداشته و آن را بيان نكرده باشند؛ بلكه تنها از اين امكان سخن مي‌گويند كه فرد گمراه و مشرك نيز ممكن است سخني حكيمانه بر زبان جاري كند و در اين صورت نبايد به انكار آن پرداخت.
با سلام و تشکر از زحمات شما ،فکر نمیکنید اگر آدرس احادیث و روایات را یک به یک میدادید ، خیلی بهتر میبود .
باتشکر هاشمی