آیا در خواست از غیر خدا شرک است؟

برادر بزرگواریسئوال مطرح فرمودند که بدلیل نیاز جامعه به پاسخ آن سئوال عین نامه ی جواب ایشان تقدیم می گردد.

******************************

با سلام ، مرقوم فرموده بودید:

می گویند : در تشهد نماز ، نام محمد(ص) آمده که مغایر دستور آیه هیجدهم سوره جن است.

الجن : 18   وَ أَنَّ الْمَساجِدَ لِلَّهِ فَلا تَدْعُوا مَعَ اللَّهِ أَحَداً ،

و مساجد ويژه خداست، پس هيچ كس را با خدا مپرستيد،(نپرستید)

(چکیده)در پاسخ باید گفت :

اولا : اشکال کننده توجه ندارد که معنی صحیح « فَلا تَدْعُوا » چیست؟ و ما در ادامه ثابت خواهیم کرد که معنی آن « پرستش نکنید » است، و نه، خواندن و ندا کردن.

ثانیا : درخواست از دیگری با پرستش غیر خدا فرق دارد و خداوند در قرآن آنرا مجاز دانسته و تائید می فرماید. و ما در ادامه آنرا ثابت خواهیم کرد.

ثالثاً : هیچ مسلمان بی سوادی هم پیامبر خدا را نمی پرستد.

رابعاً : این نمازی است که رسول خدا زمانی که آیات خدا بر ایشان نازل شد و مردم را امر به نماز خواندن فرمود، از ایشان پرسیدند : چگونه باید نماز بخوانیم؟ فرمودند : « صلوا کما رایتمونی اصلی »= آنگونه نماز بخوانید که می بینید من نماز می خوانم، ایشان نماز خواندند و مسلمانان یاد گرفتند. اگر اشکالی می بود ایشان آنگونه نماز نمی خواندند. «و لکم فی رسول الله اسوه حسنه»= رسول خدا برای شما بهترین نمونه و الگو هستند.

*******************************

مشروح بحث :

شبهه :

می گویند ، خدا از ما به ما نزدیکتر است بطوریکه خود می فرماید :

وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ وَ نَعْلَمُ ما تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَريدِ*ق : (16)

همانا انسان را آفريديم و همواره آنچه را كه باطنش [نسبت به معاد و ديگر حقايق‏] به او وسوسه مى‏كند، مى‏دانيم، و ما به او از رگ گردن نزديك‏تريم.

وَ قالَ رَبُّكُمُ ادْعُوني‏ أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتي‏ سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرينَ * غافر آيه (60 )

و پروردگارتان گفت: مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم، آنان كه از عبادت من تكبّر ورزند، به زودى خوار و رسوا به دوزخ درآيند.

پس چرا دنبال واسطه هستی؟ سراغ چه كسي می روی؟ غذا را دور سرت نگردان!

یار نزدیکتر از من به من است             وین عجب تر که من از وی دورم

قُلْ إِنَّما أَدْعُوا رَبِّي وَ لا أُشْرِكُ بِهِ أَحَداً * جن آيه ( 20 )

بگو: من فقط پروردگارم را مى‏پرستم، و هيچ كس را شريك او قرار نمى‏دهم.

لكِنَّا هُوَ اللَّهُ رَبِّي وَ لا أُشْرِكُ بِرَبِّي أَحَداً * كهف آيه ( 38 )

من [اقرار قلبى دارم كه:] اوست خدا پروردگار من و هيچ كس را با پروردگارم شريك نمى‏گيرم

قُلْ إِنىّ‏ِ نُهِيتُ أَنْ أَعْبُدَ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ  قُل لَّا أَتَّبِعُ أَهْوَاءَكُمْ  قَدْ ضَلَلْتُ إِذًا وَ مَا أَنَا مِنَ الْمُهْتَدِين*‏ انعام : آيه ( 56 )

بگو: من از پرستيدن كسانى كه شما به جاى خدا مى‏پرستيد نهى شده‏ام. بگو: من از هواهاى نفسانى شماپيروى نمى‏كنم، كه در آن صورت گمراه شده‏ام و از راه يافتگان نخواهم بود.

*************************

پاسخ :

آيا  نظر قرآن هم همين است ؟

براي دریافت معني واژه ی «دعا» ابتدا بايد به لغت مراجعه كرد.(چون هر واژه یک یا چند معنی لغوی و یک یا چند کاربرد اصطلاحی دارد).

ولي هميشه لغت جواب نمي دهد(چون ممکن است واژه ی مربوطه در معنای اصطلاحی اش به کار رفته باشد) مثلاً به معنی واژه ی «صلاة» توجه کنید: وَ أَقيمُوا الصَّلاة = دعا را بر پا كنيد ! و یا ، أَقِمِ الصَّلاة = دعا را بر پا كن!

آیا مفهوم درستی بدست آورده ایم ؟ می بینیم این معنی با اطلاعات ما همخوانی ندارد.

دَعا   يَدعو  دَعوتاً   : حاجت خواستن – صدا كردن – خواندن – ناميدن

در زبان فارسي دعا کردن شخصی برای او طلب خير كردن است ولي در زبان عربي :

( دعا  له :  طلب خير كردن ) و ( دعا عليه : نفرين كردن ) است .

حال ببينيم قرآن اين معني را قبول دارد ؟ يا نه ؟!!!

( دعاي غير ) :

يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اسْتَجيبُوا لِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاكُمْ لِما يُحْييكُمْ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ وَ أَنَّهُ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ* انفال آيه (24 )

اى اهل ايمان، چون خدا و رسول شما را به آنچه مايه حيات ابدى شماست (يعنى ايمان) دعوت كنند اجابت كنيد و بدانيد كه خدا در ميان شخص و قلب او حايل مى‏شود (و از اسرار درونى همه آگاه است) و همه به سوى او محشور خواهيد شد.

آيا در اين آيه پيامبر چون ما را صدا مي زند … يعني ما را عبادت مي كند ؟

پس اينجا خدا و پيامبر خودشان مشرك شده اند . چون خواندن غير خدا شده است .

پس اين آيه خواندن غير خدا را شرك نمي داند و اجابت آن دعوت هم واجب است .

1. آيه مباهله:

فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْاْ نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَ أَبْنَاءَكمُ‏ْ وَ نِسَاءَنَا وَ نِسَاءَكُمْ وَ أَنفُسَنَا وَ أَنفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتهَِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَتَ اللَّهِ عَلىَ الْكَذِبِينَ * آل عمران آيه ( 61 )

پس هر كه با تو درباره او [عيسى‏] پس از آنكه بر تو [به واسطه وحى، نسبت به احوال وى‏] علم و آگاهى آمد، مجادله و ستيز كند، بگو: بياييد ما پسرانمان را و شما پسرانتان را، و ما زنانمان را و شما زنانتان را، و ما نفوسمان را و شما نفوستان را دعوت كنيم سپس يكديگر را نفرين نماييم، پس لعنت خدا را بر دروغگويان قرار دهيم *

( اين آيه امر به صدا كردن غير خداست )

خود خدا به پيامبر دستور ميدهدكه اينها را صدا كن. پس صرفِ صداکردن شرك نيست.

آيات بعدي :

قَالَ رَبّ‏ِِِ إِنىّ‏ِ دَعَوْتُ قَوْمِى لَيْلًا وَ نَهَارًا * نوح آيه ( 5 )

فَلَمْ يَزِدْهُمْ دُعَاءِى إِلَّا فِرَارًا * نوح آيه ( 6 )

وَ إِنىّ‏ِ كُلَّمَا دَعَوْتُهُمْ لِتَغْفِرَ لَهُمْ جَعَلُواْ أَصَابِعَهُمْ فىِ ءَاذَانهِِمْ وَ اسْتَغْشَوْاْ ثِيَابهَُمْ وَ أَصَرُّواْ وَ اسْتَكْبرَُواْ اسْتِكْبَارًا * نوح آيه ( 7 )

گفت: پروردگارا! همانا قوم خود را شب و روز [به آيين توحيد] دعوت كردم، (5)

ولى دعوت من جز بر فرارشان نيفزود، (6)

و من هرگاه آنان را دعوت كردم تا آنان را بيامرزى، انگشتان خود را در گوش‏هايشان كردند و جامه‏هايشان را به سر كشيدند و بر انكار خود پافشارى ورزيدند و به شدت تكبّر كردند، (7)

حضرت نوح (ع) قوم گمراه خود را 950 سال بدستور خدا خوانده و صدا كرده است و مشرك نشده است.

آيه بعدي:

وَ ما لَكُمْ لا تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الرَّسُولُ يَدْعُوكُمْ لِتُؤْمِنُوا بِرَبِّكُمْ وَ قَدْ أَخَذَ ميثاقَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنينَ * حديد آيه ( 8 )

و براى چه شما به خدا ايمان نياوريد در صورتى كه رسول حق شما را (به آيات و معجزات) به راه ايمان به پروردگارتان دعوت مى‏كند و خدا هم (در فطرت و عقل) از شما پيمان ايمان گرفته است اگر (قابليت) ايمان داريد.

پس يا حسين گفتن اشكالي ندارد. خواندني اشكال داردكه با اعتقاد به الوهیت خوانده شده همراه باشد(و بدینوسیله وی عبادت شود)، نه هر خواندنی !

حال مثلاً اگر گفته شود : آقا مريض دارم ، شفا بده – حاجت دارم ، رفع حاجت كن آیا اين شرك است !

پيامبر در جنگ احدكساني را كه فرار مي كردند مي خواند : ولي آن خواندن عبادت نيست !!! :

* إِذْ تُصْعِدُونَ وَ لَا تَلْوُنَ عَلىَ أَحَدٍ وَ الرَّسُولُ يَدْعُوكُمْ فىِ أُخْرَئكُمْ فَأَثَبَكُمْ غَمَّا بِغَمّ‏ٍ لِّكَيْلَا تَحْزَنُواْ عَلىَ‏ مَا فَاتَكُمْ وَ لَا مَا أَصَبَكُمْ  وَ اللَّهُ خَبِيرُ  بِمَا تَعْمَلُونَ * آل عمران آيه ( 153 )

[ياد كنيد] زمانى كه [از ميدان جنگ احد] تا مرز پنهان شدن از ديده‏ها دور مى‏شديد و به هيچ كس توجه نمى‏كرديد، در صورتى كه پيامبر [كه اجابت دعوتش واجب است‏] شما را از پشت سرتان فرا مى‏خواند، پس خدا شما را به اندوهى روى اندوهى مجازات كرد تا بر آنچه [از پيروزى و غنيمت‏] از دستتان رفته و به آنچه [از آسيب و مصيبت‏] به شما رسيده، اندوهگين نشويد و خدا به آنچه انجام مى‏دهيد، آگاه است.

دختران شعيب به حضرت موسي :

فَجاءَتْهُ إِحْداهُما تَمْشي‏ عَلَى اسْتِحْياءٍ قالَتْ إِنَّ أَبي‏ يَدْعُوكَ لِيَجْزِيَكَ أَجْرَ ما سَقَيْتَ لَنا فَلَمَّا جاءَهُ وَ قَصَّ عَلَيْهِ الْقَصَصَ قالَ لا تَخَفْ نَجَوْتَ مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمينَ * قصص آيه ( 25 )

پس يكى از آن دو [زن‏] در حالى كه با حالت شرم و حيا گام برمى‏داشت، نزد او آمد [و] گفت: پدرم تو را مى‏طلبد تا پاداش اينكه [دام‏هاى‏] ما را آب دادى به تو بدهد. چون نزد او آمد و داستانش را بيان كرد، گفت: ديگر نترس كه از آن گروه ستمكار نجات يافتى.

آیا عبادتی صورت گرفته است ؟

يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اسْتَجيبُوا لِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاكُمْ لِما يُحْييكُمْ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ وَ أَنَّهُ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ * انفال آيه ( 24 )

حاجت پيامبر هدايت من است. حاجت خدا هم همينطور.

اى اهل ايمان! هنگامى كه خدا و پيامبرش شما را به حقايقى كه به شما [حيات معنوى و] زندگى [واقعى‏] مى‏بخشد، دعوت مى‏كنند اجابت كنيد،و بدانيدكه خداميان آدمى ودلش حايل ومانع مى‏شود[تا حق راباطل و باطل راحق مپندارد] و مسلماً همه شما به سوى او گردآورى خواهيد شد.

فَلَمَّا دَخَلُواْ عَلَيْهِ قَالُواْ يَأَيهَُّا الْعَزِيزُ مَسَّنَا وَ أَهْلَنَا الضُّرُّ وَ جِئْنَا بِبِضَعَةٍ مُّزْجَئةٍ فَأَوْفِ لَنَا الْكَيْلَ وَ تَصَدَّقْ عَلَيْنَا  إِنَّ اللَّهَ يجَْزِى الْمُتَصَدِّقِينَ* يوسف ( 88 )

پس هنگامى كه بر يوسف وارد شدند، گفتند: عزيزا! از سختى [قحطى و خشكسالى‏] به ما و خانواده ما گزند و آسيب رسيده و [براى دريافت آذوقه‏] مال ناچيزى آورده‏ايم، پس پيمانه ما را كامل بده و بر ما صدقه بخش زيرا خدا صدقه ‏دهندگان را پاداش مى‏دهد. (88)

حاجت از اين بالاتر؟ نهايت درخواست است كه مي گويند صدقه بده و مثل گداها دعا مي كنند.

اگر حاجت خواستن سبب شرك شود حضرت برخورد مي كرد و خداوند تاييد نمي کرد.

از اين هم بالاتر داريم:

عذاب را خدا نازل و فقط خدا دفع مي كند :

أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوءَ وَ يَجْعَلُكُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ قَليلاً ما تَذَكَّرُونَ * نمل آيه ( 62 )

[آيا آن شريكان انتخابى شما بهترند] يا آنكه وقتى درمانده‏اى او را بخواند اجابت مى‏كند و آسيب و گرفتاريش را دفع مى‏نمايد، و شما را جانشينان [ديگران در روى‏] زمين قرار مى‏دهد؟ آيا با خدا معبودى ديگر هست [كه شريك در قدرت و ربوبيت او باشد؟!] اندكى متذكّر و هوشيار مى‏شوند

آیا اگر برای كشف ضرّ و سوء به سراغ غير بروم مشرك مي شوم؟!!!

ببینیم قرآن چه می فرماید :

وَ لَمَّا وَقَعَ عَلَيْهِمُ الرِّجْزُ قالُوا يا مُوسَى ادْعُ لَنا رَبَّكَ بِما عَهِدَ عِنْدَكَ لَئِنْ كَشَفْتَ عَنَّا الرِّجْزَ لَنُؤْمِنَنَّ لَكَ وَ لَنُرْسِلَنَّ مَعَكَ بَني‏ إِسْرائيلَ * اعراف آيه ( 134 )

و چون بلا بر آنها واقع شد، گفتند: اى موسى! پروردگار خويش را بدان عهدى كه با تو دارد براى ما بخوان كه: اگر عذاب را از ما بردارى قطعا به تو ايمان مى‏آوريم و حتما بنى اسرائيل را با تو مى‏فرستيم.

سه(3) بار عذاب نازل شده: آبها خون شد – از آسمان قورباغه نازل شد – شپش آمد .( همه از جانب خدا)

مهم : اين خواندن ها چه فرقي دارند؟ بايد جمع بندي شوند.

پس خواندن مقرب الهي حتي براي دفع عذاب هيچ اشكالي ندارد.

يا اباالفضل ….  اشكال ندارد

اما اگر براي مدعوّ قدرت استقلالي خدائي قائل شويم مشرك مي شويم.

خداوند داخل شدن در اين خواندن را براي كساني منع مي كند كه برای مدعو مقام الوهی قائل شوند.

در خواست خارق العاده از طرف حضرت سليمان:

قالَ يا أَيُّهَا الْمَلَؤُاْ أَيُّكُمْ يَأْتيني‏ بِعَرْشِها قَبْلَ أَنْ يَأْتُوني‏ مُسْلِمينَ * نمل آيه ( 38 )

[سليمان‏] گفت : اى سران و اشراف ! كدام يك از شما تخت او را پيش از آنكه همگى به حالت تسليم نزد من آيند ، برايم مى‏آورد ؟

پس حتی درخواست خارق العاده هم از دیگران ممنوع نیست.

مرحوم علامه طباطبائی هم در تفسیر المیزان ذیل آیه ی مربوطه می فرمایند :

«و مراد از” دعا” عبادت و پرستش است، در جاى ديگر هم عبادت را دعا و دعا را عبادت خوانده و فرموده:” وَ قالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِينَ”

پروردگارتان گفته كه مرا بخوانيد تا دعايتان را استجابت كنم، چون كسانى كه از عبادت من استكبار مى‏ورزند، به زودى در كمال خوارى داخل جهنم خواهند شد. سوره مؤمن، آيه 60. »

….