آرمان مهدویت مذهبی ، اعتقادی
عيد غدير، خطبه غديريّه علی (ع):
در روز غدير خم، خداوند دينش را كامل نمود، و چشمان پيامبر (ص) و مؤمنان و پيروان راستين را روشنی بخشيد، و به وقوع پيوست آن چه كه برخی از شما گواه آن بوديد، و برخی آن را شنيده اند.
حدود سی سال پس از اجتماع عظيم و بی نظير مسلمانان در غدير خم، اولين اجتماع گسترده مردم در سالگرد آن روز تاريخی و سرنوشت ساز در ايام حكومت اميرالمؤمنين (ع) و حضور آن حضرت در كوفه اتفاق افتاد، روزجمعه ای مصادف با سالگرد غدير خم شد و علی (ع) فرصت را مناسب ديد تا در اجتماع مردم در نماز جمعه، خطبه ای در معرفی غدير و تبيين ابعاد گوناگون آن ايراد نمايد و مسلمانانی را كه عصر پيامبر خد (ص) را درك نكرده بودند و غالباً از جريان غدير بی اطلاع بودند، و اگر هم سخنی شنيده بودند باز به عمق حادثه غدير پی نبرده بودند، با غدير خم آشنا كند.
اولين مجلسی كه در سی امين سالگرد غديرخم تشكيل شد، همراه باسخنرانی شخص اول جريان غدير بود، اميرالمؤمنين (ع) در آن مجلس ازغديرخم به عنوان عيد بزرگ مسلمانان ياد كرد و بدين ترتيب سنّت حسنه عيدگرفتن روز غدير را پی ريزی نمود، و در حقيقت آغاز جشن های غدير كه در طول تاريخ شيعه از اعياد مهم به شمار آمد و مورد اهتمام جدّی قرار گرفت، باهمان خطبه غديريه اميرالمؤمنين (ع) بود.
حضرت علی (ع) با آن خطبه زيبا و پر محتوای خود اساس مستحكمی را بنا نهاد و سنتی را پی ريزی كرد كه با حيات تشيع گره خورد و در بقای آن نقش مهمی را ايفا نمود.
سنّت عيد گرفتن غدير و برگزاری مراسم جشن و شادی، و باز كردن سفره های احسان و پذيرايی از مهمانان و دادن هدايا كه در ميان شيعيان رواج يافت، ادامه همان اساس و بنايی است كه با دست توانای اميرالمؤمنين (ع)بنا نهاده شد.
اميرالمؤمنين (ع) اين خطبه را با حمد و ثنای الهی آغاز می كند، و با بيان سخنان بلندی در زمينه خداشناسی و توحيد، به مبحث نبوّت پرداخته و ارتباط آن را با توحيد تبيين می نمايد. مبحثی كه تا آن زمان كمتر مورد توجه قرار گرفته بود و خلاء آن احساس می شد مبحث امامت بود، لذا حضرت علی (ع) در اين خطبه به تشريح جايگاه والای امامت در معارف دينی پرداخته و ارتباط توحيد ونبوت و امامت را به نحو زيبا و رسايی ترسيم كرده است، و از جايگاه ويژه امامان در نظام آفرينش و دنيا و آخرت و دين و شريعت، سخن به ميان آورده، و با اين مقدمات به بحث اصلی خطبه كه غدير خم است پرداخته و گزارش جامعی از آن حادثه عظيم تاريخی ارائه و نكته های مهمی پيرامون آن بر شمرده است، و به تناسب بحث به معرفی خود نيز پرداخته و به گوشه ای از حقايق گسترده و ژرف شخصيّت خويش اشاره كرده، و در پايان اهميّت روز غدير و آداب آن روز و لزوم عيد گرفتن آن توسط مسلمانان را گوشزد نموده است.
شيخ طوسی (ره ) به اسناد خود از فياض بن محمد نقل می كند، در ايامی كه امام رضا (ع) در طوس به سر می بردند روزی كه مصادف با غدير بود در محضر ابوالحسن علی بن موسی الرضا (ع) بودم، و جمعی از دوستان صميمی و خواص حضرت نيز در منزل ايشان مهمان بودند و حضرت آنان را برای صرف افطار نگه داشته بود، و در عين حال هدايای فراوانی نيز از قبيل خوراكی، لباس، انگشتری، كفش و… برای خانواده های آنان فرستاده بود.
برخورد و رفتار حضرت آن روز با روزهای ديگر متفاوت بود و احسان و بخشش حضرت، به وفور شامل حال دوستانش می شد و سر و سامانی به وضع آن ها می بخشيد، در كنار اين پذيرايی ها و هدايا، امام رضا (ع) پيوسته از فضيلت روز غدير سخن می گفت و مسائل تاريخی آن روز را يادآوری می كرد. از جمله سخنان حضرت اين بود كه فرمود: پدرم از امام صادق (ع) و ايشان از امام باقر (ع) و ايشان از امام سجاد (ع) و ايشان از امام حسين (ع) روايت كردند: در ايام حكومت اميرالمؤمنين (ع) يك سالی، روز جمعه با عيد غدير همزمان گشت، اميرالمؤمنين (ع) با گذشت پنج ساعت از روز، برای ايراد خطبه بر بالای منبر رفت و در آغاز سخنرانی خود چنان حمد و ثنايی برای خداوند گفت كه تاآن روز كسی مانند آن را نشنيده بود، و برای خدا حمدی گفت كه جز او كسی آن مطالب بلند را درك نمی كرد. آن چه از كلمات اميرالمؤمنين (ع) در يادها مانده چنين است:
الحمدلله الّذی جعل الحمد من غير حاجه منه إلی حامديه طريقا من طرق الاعتراف بلاهوتيته و صمدانيته و ربانيته و فردانيته، و سببا إلی المزيد من رحمته، و محجه للطالب من فضله، و كمن فی إبطان اللفظ حقيقه الاعتراف له بانه المنعم علی كل حمد باللفظ و إن عظم.
و اشهد ان لا إله إلا الله وحده لا شريك له شهاده نزعت عن إخلاص الطوی و نطق اللسان بها عباره عن صدق خفی انه الخالق الباری المصور له الاسماء الحسنی ليس كمثله شیء إذ كان الشیء من مشيته فكان لا يشبهه مكونه، و اشهد ان محمدا عبده و رسوله استخلصه فی القدم علی سائر الامم علی علم منه، انفرد عن التشاكل و التماثل من ابنإ الجنس، و انتجبه آمرا و ناهيا عنه، اقامه فی سائر عالمه فی الادإ مقامه إذ كان لا تدركه الابصار و لا تحويه خواطر الافكار و لا تمثله غوامض الظنن فی الاسرار، لا إله إلا هو الملك‌الجبار، قرن الاعتراف بنبوته بالاعتراف بلاهوتيته، و اختصه من تكرمته بمالم يلحقه فيه احد من بريته، فهو اهل ذلك بخاصته و خلته، إذ لا يختص من يشوبه التغيير، و لا يخالل من يلحقه التظنين، و امر بالصلاه عليه مزيدا فی تكرمته، و طريقا للداعی إلی إجابته، فصلّی الله عليه و كرم و شرف و عظم مزيدا، لا يلحقه التنفيد و لا ينقطع علی التابيد، و ان الله تعالی اختص لنفسه بعد نبيّه (ص) من بريته خاصه، علاهم بتعليته و سما بهم إلی رتبته و جعلهم الدعاه بالحق إليه و الادلإ بالإرشاد عليه، لقرن قرن و زمن زمن: انشاهم فی القدم قبل كل مذرو و مبرو انوارا، انطقها بتحميده، و الهمها شكره و تمجيده و جعلها الحجج علی كل معترف له بملكه الربوبيه و سلطان العبوديه، واستنطق بها الخرسات بانواع اللغات بخوعا له فإنه فاطر الارضين والسماوات، و اشهدهم خلقه و ولاهم ما شإ من امره، جعلهم تراجم مشيته والسن إرادته، عبيدا (لا يسبقونه بالقول و هم بامره يعملون يعلم ما بين ايديهم و ما خلفهم و لا يشفعون إلا لمن ارتضی و هم من خشيته مشفقون ) (67) يحكمون باحكامه، و يستنون بسنته و يعتمدون حدوده، و يودون فرضه، و لم يدع الخلق فی بهم صما و لا فی عميإ بكما، بل جعل لهم عقولا مازجت شواهدهم و تفرقت فی هياكلهم و حققها فی نفوسهم و استعبد لها حواسهم، فقرر بها علی اسماع و نواظر و افكار و خواطر الزمهم بها حجته و اراهم بها محجته و انطقهم عما شهد بالسن ذربه بما قام فيها من قدرته و حكمته، و بين عندهم بها (ليهلك من هلك عن بينه و يحيا من حی عن بينه و ان الله لسميع عليم ) (68) بصير شاهد خبير.
ثم إن الله تعالی جمع لكم معشر المومنين فی هذا اليوم عيدين عظيمين كبيرين، لا يقوم احدهما إلا بصاحبه ليكمل عندكم جميل صنيعته و يقفكم علی طريق رشده و يقفو بكم آثار المستضيئين بنور هدايته و يشملكم منهاج قصده و يوفر عليكم هنی ء رفده، فجعل الجمعه مجمعا ندب إليه لتطهير ما كان قبله و غسل ما كان اوقعته مكاسب السوء من مثله إلی مثله، و ذكری للمومنين و تبيان خشيه المتقين، و وهب من ثواب الاعمال فيه اضعاف ماوهب لاهل طاعته فی الايام قبله، و جعله لا يتم إلا بالايتمار لما امر به والانتهاء عما نهی عنه و البخوع بطاعته فيما حث عليه و ندب إليه، فلا يقبل توحيده إلا بالاعتراف لنبّيه (ص) بنبوته و لا يقبل دينا إلا بولايه من امر بولايته و لا تنتظم اسباب طاعته إلا بالتمسك بعصمه و عصم اهل ولايته، فانزل علی نبيه (ص) فی يوم الدوح ما بيّن به عن إرادته فی خلصائه و ذوی اجتبائه و امره بالبلاغ و ترك الحفل باهل الزيغ و النفاق و ضمن له عصمته منهم، و كشف من خبايا اهل الريب و ضمائر اهل الارتداد ما رمز فيه، فعقله المومن و المنافق فاعز معز و ثبت علی الحق ثابت و ازدادت جهله المنافق و حميه المارق و وقع العض علی النواجد و الغمز علی السواعد و نطق ناطق و نعق ناعق و نشق ناشق و استمر علی مارقته مارق، و وقع الإذعان من طائفة باللسان دون حقائق الإيمان، و من طائفه باللسان و صدق الإيمان، و كمل الله دينه و اقر عين نبيّه (ص) و المومنين و المتابعين، و كان ما قد شهده بعضكم و بلغ بعضكم، و تمت كلمه الله الحسنی الصابرين و دمر الله ما صنع فرعون و هامان و قارون و جنوده و ما كانوا يعرشون و بقيت حثاله من الضلال لا يالون الناس خبالا يقصدهم الله فی ديارهم و يمحو الله آثارهم و يبيد معالمهم و يعقبهم عن قرب الحسرات، و يلحقهم بمن بسط اكفهم و مد اعناقهم و مكنهم من دين الله حتی بدلوه و من حكمه حتی غيروه و سياتی نصر الله علی عدوه لحينه و الله لطيف خبير، و فی دون ما سمعتم كفايه و بلاغ.
فتاملوا رحمكم الله ما ندبكم الله إليه و حثكم عليه و اقصدوا شرعه و اسلكوا نهجه و لا تتبعوا السبل فتفر بكم عن سبيله، إن هذا يوم عظيم الشان فيه وقع الفرج و رفعت الدرج و وضحت الحجج و هو يوم الإيضاح و الإفصاح عن المقام الصراح و يوم كمال الدين و يوم العهد المعهود و يوم الشاهد و المشهود و يوم تبيان العقود عن النفاق و الجحود و يوم البيان عن حقائق الإيمان و يوم دحر الشيطان و يوم البرهان، هذا يوم الفصل الّذی كنتم توعدون، هذا يوم الملإ الاعلی الّذی انتم عنه معرضون، هذا يوم الإرشاد و يوم محنه العباد و يوم الدليل علی الرواد، هذا يوم ابدی خفايا الصدور و مضمرات الامور، هذا يوم النصوص علی اهل الخصوص، هذا يوم شيث، هذا يوم إدريس، هذا يوم يوشع، هذا يوم شمعون، هذا يوم الامن المامون، هذايوم إظهار المصون من المكنون، هذا يوم إبلاء السرائر.
فلم يزل (ع) يقول هذا يوم هذا يوم فراقبوا الله عز و جل و اتقوه و اسمعوا له واطيعوه و احذروا المكر و لا تخادعوه و فتشوا ضمائركم و لا تواربوه و تقربوا إلی الله بتوحيده و طاعه من امركم ان تطيعوه و لا تمسكوا بعصم الكوافر و لايجنح بكم الغی فتضلوا عن سبيل الرشاد باتباع اولئك الذين ضلوا و اضلوا، قال الله عزّ من قائل فی طائفه ذكرهم بالذم فی كتابه: (إنّا اَطَعْنا سادَتَنا وَكُبَرإنا فَاَضَلُّونَا السَّبِيلَا رَبَّنا آتِهِم ضِعْفَيْن مِن الْعَذاب وَ الْعَنْهُم لَعْناً كَبِيراً) (69)
وقال تعالی: (وَ إذْ يَتَحاجُّون فِی النّارِ فَيَقُول الضُّعَفإ لِلَّذِين اسْتَكْبَرُوا إنّا كُنّالَكُم تَبَعاً) (70)، (فهل انتم مغنون عنا من عذاب الله من شیء قالوا لو هدانا الله لهديناكم ) (71)، ا فتدرون الاستكبار ما هو؟ هو ترك الطاعه لمن امروا بطاعته والترفع علی من ندبوا إلی متابعته و القرآن ينطق من هذا عن كثير ان تدبره متدبر زجره و وعظه و اعلموا ايها المومنون ان الله عز و جل قال: (إن اللّه يُحِب الَّذِين يُقاتِلُون فِی سَبِيلِه صَفًّا كَاَنَّهُم بُنْيان مَرْصُوص ) (72) اتدرون ماسبيل الله و من سبيله و من صراط الله و من طريقه؟ انا صراط الله الّذی من لم يسلكه بطاعه الله فيه هوی به إلی النار و انا سبيله الّذی نصبنی للاتباع بعدنبّيه (ص) انا قسيم الجنه و النار و انا حجه الله علی الفجار و نور الانوار، فانتبهوا عن رقده الغفله و بادروا بالعمل قبل حلول الاجل و سابقوا إلی مغفرة من ربكم قبل ان يضرب بالسور بباطن الرحمه و ظاهر العذاب فتنادون فلايسمع نداوكم و تضجون فلا يحفل بضجيجكم و قبل ان تستغيثوا فلا تغاثوا، سارعوا إلی الطاعات قبل فوت الاوقات فكان قد جإكم هادم اللذات فلامناص نجاء و لا محيص تخليص.
عودوا رحمكم الله بعد انقضاء مجمعكم بالتوسعه علی عيالكم و البر بإخوانكم و الشكر لله عزّ و جل علی ما منحكم و اجمعوا يجمع الله شملكم و تباروا يصل الله الفتكم و تهادوا نعم الله كما مناكم بالثواب فيه علی اضعاف الاعياد قبله و بعده إلا فی مثله و البر فيه يثمر المال و يزيد فی العمر و التعاطف فيه يقتضی رحمه الله و عطفه و هيئوا لإخوانكم و عيالكم عن فضله بالجهد من جودكم و بما تناله القدره من استطاعتكم و اظهروا البشر فيما بينكم والسرور فی ملاقاتكم، و الحمد لله علی ما منحكم و عودوا بالمزيد من الخيرعلی اهل التاميل لكم و ساووا بكم ضعفإكم فی مآكلكم و ما تناله القدره من استطاعتكم و علی حسب إمكانكم، فالدرهم فيه بمائه الف درهم و المزيد من الله عزّ و جل، و صوم هذا اليوم مما ندب الله تعالی إليه و جعل الجزاء العظيم كفاله عنه حتی لو تعبد له عبد من العبيد فی الشبيبه من ابتداء الدنيا إلی تقضيها صائما نهارها قائما ليلها إذا اخلص المخلص فی صومه لقصرت إليه ايام الدنيا عن كفايه، و من اسعف اخاه مبتدئا و بره راغبا فله كاجر من صام هذا اليوم و قام ليلته و من فطر مومنا فی ليلته فكانما فطر فئاما و فئاما يعدها بيده عشره. فنهض ناهض فقال يا امير المومنين و ما الفئام؟ قال: مائه الف نبی و صديق و شهيد فكيف بمن تكفل عددا من المومنين و المومنات و اناضمينه علی الله تعالی الامان من الكفر و الفقر و إن مات فی ليلته او يومه او بعده إلی مثله من غير ارتكاب كبيره فاجره علی الله تعالی، و من استدان لإخوانه و اعانهم فانا الضامن علی الله إن بقاه قضاه و إن قبضه حمله عنه، و إذا تلاقيتم فتصافحوا بالتسليم و تهانوا النعمه فی هذا اليوم و ليبلغ الحاضرالغائب و الشاهد البائن و ليعد الغنی علی الفقير و القوی علی الضعيف امرنی رسول الله (ص) بذلك؛
حمد و ثنا، مختص خداوندی است كه در عين بی نيازی از حمد و ثنای ستايش گرانش، حمد را راهی از راه های اقرار به ذات لاهوتی، بی نياز، ربوبی و يگانه خويش انتخاب كرده است، خداوند حمد را يكی از اسباب ازدياد رحمت خويش و مسيری برای جويندگان فضل و رحمتش قرار داده است، و حقيقتی را در نهان الفاظ حمد و ثنا مستور داشته است، و آن عبارتست از اين كه در هر حمد و ستايشی كه انجام می گيرد ـ با هر لفظی كه باشد و هر چه الفاظ بزرگی باشد ـ صاحب نعمت حقيقی و اصيل خداوند است و بس.
و شهادت می دهم كه اله و معبودی جز خداوند يگانه نيست و هيچ شريكی ندارد، شهادتی كه برخاسته از اخلاص درون و صداقت باطنی بوده و زبان آن را منعكس می كند. خدايی كه خالق است و آفريننده ای بی سابقه و صورت گری (بی نظير)، برای او نامه ای نيك است و چيزی مانند او نيست، زيرا هر چيزی با خواست و مشيّت او پديد آمده است و در نتيجه پديده اش و مخلوقش مثل او نمی شود.
و شهادت می دهم كه محمد (ص) بنده خدا و فرستاده اوست، خداوند او را از زمان های پيشين خالص نموده و آگاهانه بر ديگر امّت ها برگزيده است، حقيقت وجود او منحصر به فرد بوده و همگون و همانند ديگر انسان ها نيست.
خداوند او را برگزيد تا از جانب او فرمان دهنده (به معروف ها) و بازدارنده (از منكرها) باشد، و او را در تمام عوالم خليفه خود ساخت (تا فيوضاتش از طريق او به خلايق برسد و به وسيله او همه ساكنان عوالم باخدا ارتباط برقرار كنند) زيرا ديدگان خدا را نمی بينند، و گذر انديشه ها بر او نمی افتد و در قلمرو اسرار، گمان های پنهان همتايی برای او نمی يابد، خدايی غير آن فرمانروای سامان بخش نيست.
خداوند، شهادت به نبوّت رسول خدا (ص) را در كنار اعتراف به خداوندی خويش قرار داد، و چنان او را احترام و تكريم نمود كه هيچ مخلوقی به آن درجه از كرامت الهی نرسيد.
آری، رسول خدا (ص) به دليل خصوصيات و صداقتش شايسته چنين مقام رفيعی بود، و اين مقام و منزلت نصيب كسانی نمی شود كه متغيرالحال هستند و پيوسته دگرگون می شوند و رشته محبت و دوستی را پاس نمی دارند و در دام گمان ها گرفتار می شوند.
خداوند، فرمان داد تا بر او درود و صلوات بفرستيم، و اين گونه بر احترام و تكريم او افزوده، و آن صلوات ها را راهی برای اجابت دعای دعكنندگان قرارداد.
و خداوند خود بر او صلوات فرستاد و گراميش داشت و شرافتش بخشيد، و چنان عظمتش داد كه آن را كرانه ای نيست و تا ابد چنين خواهد بود.
اما پس از پيامبر (ص) خداوند گروه خاصی را (برای جانشينی او)انتخاب نمود، و به آنان مقام رفيعی عنايت فرمود و تا رتبه رسولش (ص)بالا برد، و آنان را دعوت كنندگان به سوی خود قرار داد، راهنمايانی كه در طول قرن ها و طی زمان ها مردم را به سوی او هدايت كنند. آنان قبل ازخلقت هر پديده ای، به صورت نورهايی آفريده شدند، و خداوند آنان رابه حمد و ستايش خود گويا ساخت، و شكر و تمجيد از خويش را به آنان الهام نمود، و آنان را حجّت هايی قرار داد بر همه كسانی كه به ربوبيّت خداوند و عبوديّت خويشتن اعتراف دارند.
خداوند به وسيله آنان، موجوداتی را كه توان سخن گفتن نداشتند، گوياساخت، تا با زبان های گوناگون به خداونديش اعتراف كنند ـ كه او بدون ترديد خالق و شكافنده آسمآن ها و زمين است ـ خداوند آنان را بر آفرينش خويش گواه گرفت، و از ولايت امرش آن چه می خواست بدان ها سپرد، و آنان را تفسير كنندگان مشيّت خود و بيانگران اراده اش قرار داد.
(آنان مصداق اين آيه هستند: ) (هرگز در سخن بر خدا پيشی نمی گيرند و پيوسته به فرمان او عمل می كنند ـ خداوند اعمال امروز و آينده و اعمال گذشته آن ها را می داند، و آن ها جز برای كسی كه خداوند راضی (به شفاعت برای او) است شفاعت نمی كنند، و از ترس او بيمناكند).
آنان بر اساس احكام خداوند حكم می كنند، و سنّت های الهی را جاری می سازند، حدود او را بر پا می دارند، و واجب او را ادا می كنند.
خداوند بندگان را در مشكلات و دشواري ها به صورت ناشنوا رها نكرده است، و در تيرگي ها بسان بی زبانان فاقد شعور وا ننهاده است، بلكه برای آنان عقل هايی قرار داده كه با تمام اعضای بدنشان در آميخته است، و دركالبدهايشان گسترده شده، و در جان هايشان تثبيت گشته و حواس را تحت امر قرار داده است.
خداوند به وسيله عقل ها، بر گوش و چشم و افكار و خاطره های انسان هاحجت را تمام كرده و راه خود را به آنان نشان داده است. و زبان های گويا و رسا در اختيارشان قرار داد تا آن چه را كه می بينند بيان كنند، و اين همه لطف كه خداوند به انسان ها نمود و با قدرت و حكمت خويش چنين عقلی را در وجود آن ها قرار داد و به وسيله آن هر آن چه لازم به گفتن بود گفت، برای اين بود كه (تا آن ها كه هلاك (و گمراه ) می شوند از روی اتمام حجّت باشد، و آن ها كه زنده می شوند (و هدايت می يابند) از روی دليل روشن باشد و خداوند شنوا و داناست ) و بينا و گواه و آگاه است.
ای مؤمنان، خداوند متعال، امروز دو عيد بزرگ و مهم را برای شماجمع كرده است (جمعه و غدير) كه پايداری هر كدام از اين دو عيد به ديگری است، خداوند با اين دو عيد زيباترين كارهايش را به شما ارائه كرده و راه رشد و تعالی را به شما نشان داده، و شما را به پيروی ازكسانی كه از انوار الهی برخوردارند دعوت نموده، و راه متعادل را برای پيمودن شما هموار و گواراترين و شيرين ترين هدايای خود را برای شماارزانی داشته است. اما روز جمعه را خداوند محل اجتماع مسلمانان قرار داده و مردم را به سوی آن دعوت كرده است، تا آلودگي هايی را كه در طول هفته پديد آمده و آن چه را داد و ستدها و كسب های نامناسب به وجودآورده است پاك گرداند. و تذكری برای مؤمنان باشد كه بدانند تقواپيشگان از چگونه خشيتی برخوردارند. خداوند اعمال خير اهل طاعت خويش را در روز جمعه چندين برابر روزهای ديگر پاداش می دهد.
اين وعده های الهی تحقّق نمی يابد مگر در مورد كسانی كه زير بار اوامر الهی رفته و خواست الهی را پذيرفته و مطيع دستورهای خداوند باشند، وخود را از آن چه كه خداوند نهی كرده دور نموده و به آن چه كه خداوند بدان فرا خوانده و تشويق كرده گردن نهند.
بنابراين خداوند توحيد را نمی پذيرد مگر با اعتراف به نبوّت پيامبرش (ص)، و هيچ دين و آيينی را نمی پذيرد مگر با پذيرش ولايت كسانی كه به ولايتشان امر كرده است و زمينه های اطاعت خداوند فراهم نمی آيد مگر با تمسّك به عصمت الهی و عصمت اهل ولايت او.
و به همين دليل خداوند در روز غدير، آياتی را بر پيامبرش (ص) نازل فرمود و اراده خود را درباره مخلصين درگاهش و برگزيدگانش به مردم تبيين نمود، و رسول خدا (ص) را مأمور كرد تا پيام او را به مردم ابلاغ نمايد و در اين راه از اهل باطل و نفاق نهراسد، و حفظ رسولش را از آسيب آنان تضمين نمود. (73)
خداوند با اين آيه از رازهای نهفته در دل های اهل ترديد و مردمان از دين برگشته، پرده برداشت، به گونه ای كه مؤمن و منافق مطلب را فهميد، آن گاه اهل حق كه عزيز بودند عزيزتر شدند و آنان كه در ميدان حق ثابت قدم بودند، پايدارتر گشتند.
در مقابل، نادانی منافقان و تعصّب كور از دين برگشتگان فزونی يافت، آنان از شدّت عصبانيّت دندان ها را بر هم می فشردند و دست ها را فشارمی دادند، سخن ها گفتند و فريادها برآوردند و لغزش ها داشتند، برخی برعناد و لجاجت خود پايدار ماندند و حاضر به پذيرش حق نشدند. گروهی نيز امر الهی را به زبان پذيرفتند اما باور حقيقی و قلبی به آن نداشتند.
و جمعی با زبان و قلب، و ايمان صادقانه آن را پذيرفتند و به استقبالش رفتند.
در آن روز خداوند دينش را كامل نمود و چشمان پيامبر (ص) و مؤمنان و پيروان راستين را روشنی بخشيد، و به وقوع پيوست آن چه كه برخی ازشما گواه آن بوديد و برخی خبر آن را شنيده ايد. آن روز نعمت زيبای خدا بر بندگان صبور و پايدارش كامل گشت، و خداوند آن چه را فرعون وهامان و قارون و لشكريانشان فراهم آورده بودند تباه ساخت وكاخ هايشان را ويران كرد.
البته گروهی از گمراهان و اراذل و اوباش باقی مانده اند كه از هيچ ظلم وستمی در حق مردم كوتاهی نمی كنند، خداوند آنان را نيز در سرزمينشان عذاب و آثارشان را نابود خواهد ساخت، نشانه هايشان را تباه، و به زودی حسرت را بدرقه كاروان زندگيشان می نمايد، و به كسانی ملحق می كند كه دست به جنايت گشودند و گردن كشی كردند، و در دين خدا دست بردند و احكام الهی را دگرگون ساختند.
و بدون ترديد نصرت الهی، نازل می شود و طومار دشمنان خدا را درهم می پيچد و خداوند لطيف و آگاه است.
آن چه شنيديد برای شما كفايت می كند پس ـ خداوند شما را مورد لطف ورحمت خود قرار دهد ـ تأمل و تدبر كنيد در آن چه خداوند شما را به سوی آن دعوت نموده و برای آن تشويق كرده است و تصميم بر پيمودن راه خدا بگيريد و راه روشن او را بپيماييد، و به راههای ديگر كه شما را از راه او متفر می سازد وارد نشويد.
امروز (غدير) روز با عظمت و مهمّی است كه در آن گشايش رخداده، و نردبان ترقی برافراشته شده و حجّت ها آشكار گشته است.
امروز، روز روشنايی و پرده برداری از خالص ترين مقامات است.
روز كامل شدن دين.
روز عهد و پيمان بسته شده.
روز شاهد و مشهود.
روز آشكار گشتن عقده های نفاق و كفر.
روز بيان ايمان.
روز طرد شدن شيطان.
روز دليل و برهان.
روز جدايی (حق از باطل ) كه وعده آن به شما داده شده.
روز ملاء اعلی (فرشتگان عالم بالا) كه از آن روی برمی گردانيد.
روز ارشاد و هدايت.
روز آزمون بندگان.
روز راهنمايی پيشاهنگان قوم.
روز آشكار گشتن آن چه در سينه ها پنهان و پوشيده بود.
روز تصريح بر افراد خاص.
روز شيث (وصی و جانشين حضرت آدم (ع)).
روز ادريس (وصی يكی از پيامبران قبل از حضرت نوح (ع)).
روز يوشع (وصی حضرت موسی (ع)).
روز شمعون (وصی حضرت عيسی (ع)).
روز امن و آسودگی.
روز ظهور آن چه در نهان پاسداری می شد.
و امروز، روز عيان شدن رازهاست.
اميرالمؤمنين (ع) پيوسته می فرمودند: امروز، روز…
سپس فرمودند:
پس خدا را در نظر داشته و مراقب باشيد كه تقوای الهی را به دست آورده و فرمان خدا را گوش كنيد و اطاعتش نماييد، از مكر و نيرنگ برحذرباشيد، در انديشه فريب دادن خدا نباشيد، درون خود را تفتيش كنيد و باخدا مكر به كار نبريد، تقرب پيدا كنيد به خداوند با اقرار به وحدانيت او واطاعت از كسانی كه خدا به اطاعت آنان فرمان داده است، و به پيوند باكافران متمسّك نشويد، مبادا بدبختی و تباهی شما را بگيرد و به اطاعت از گمراهان و گمراه كنندگان ميل و رغبت پيدا كنيد و بيراهه رويد. خداوند متعال گروهی را در قرآن مذمت می كند: (و می گويند: پروردگارا ما ازسران و بزرگان خود اطاعت كرديم و ما را گمراه ساختند ـ پروردگارا آنان را عذاب دو چندان ده و آن ها را لعن بزرگی فرما). (74)
و می فرمايد: (هنگامی كه در آتش دوزخ با هم محاجّه می كنند، ضعيفان به مستكبران می گويند: ما پيرو شما بوديم ) (75) (آيا شما حاضريد سهمی ازعذاب الهی را بپذيريد و از ما برداريد؟ آن ها می گويند: اگر خدا ما را هدايت كرده بود، ما نيز شما را هدايت می كرديم (ولی كار از اينها گذشته است )). (76)
آيا می دانيد استكبار چيست؟ استكبار ترك اطاعت از كسی است كه مأمور به اطاعت از او هستيد، و برتری جستن بر كسی است كه به پيروی از او دعوت شده ايد. قرآن دراين باره سخن فراوان گفته است، اگر كسی در آن آيات تدبر كند، از انحراف در امان می ماند و پند می گيرد.
ای مؤمنان بدانيد كه خداوند متعال می فرمايد: (خداوند كسانی را دوست دارد كه در راه او در صف جهاد پيكار می كنند مانند سدّ آهنين همدست و پايدارند). (77)
آيا می دانيد «سبيل الله» ـ راه خدا ـ چيست؟ و چه كسی راه اوست؟ و چه كسی صراط خداست؟ و چه كسی طريق خداست؟
من «صراط » خدا هستم كه اگر كسی برای اطاعت خدا آن را نپيمايد، به آتش جهنم افكنده می شود.
من «راه » خدا هستم كه خداوند بعد از پيامبرش (ص) برای پيروی مردم مرا منصوب كرد.
من تقسيم كننده بهشت و دوزخم
من حجّت خدا بر تبه كارانم.
من نور انوارم.
پس از خواب غفلت بيدار شويد، و پيش از فرا رسيدن مرگ، برای انجام كار بشتابيد، و برای كسب مغفرت خدا بر همديگر سبقت گيريد، قبل ازآنكه ديواری كشيده شود كه باطن آن رحمت و ظاهرش عذاب است. آن گاه فرياد می زنيد اما كسی گوش فرا نمی دهد، ناله سر می دهيد و كسی به ناله های شما اهميّت نمی دهد، استغاثه می كنيد و با تضرع و زاری استمداد می كنيد، و كسی به كمك شما نمی آيد.
به سوی طاعت ها بشتابيد، قبل از آنكه فرصت ها را از دست دهيد، گويا مرگ به جانب شما رو نهاده است، مرگی كه تمامی لذايد را تباه می سازد.
خداوند رحمتتان كند، با پايان يافتن اين اجتماع كه به خانه هايتان برمی گرديد، برای اهل و عيال خود گشايشی داشته باشيد و در زندگی آن هاتوسعه ای دهيد، به برادرانتان نيكی كنيد و خدا را بر اين همه لطف واحسانش سپاس گزار و شاكر باشيد، دور هم جمع شويد تا خداوند الفت شما را بيشتر كند، و به همديگر احسان كنيد تا خداوند صميمت شما راافزون گرداند.
در اين عيد بزرگ نعمت هايی را كه خداوند به شما ارزانی داشته است به همديگر هديه دهيد همان گونه كه خداوند در اين عيد چندين برابر عيدهای ديگر به شما پاداش و ثواب می دهد.
در اين عيد بزرگ، احسان كردن، ثروت را بركت می بخشد و عمر را زياد می كند. در اين روز، محبت به همديگر و مهرورزی با بندگان خدا، رحمت و عطوفت خداوندی را جلب می كند.
در اين روز، هر آن چه در توان داريد از فضل و احسانی كه خداوند نصيب شما كرده است برای برادران و اهل و عيال خود هزينه كنيد و گشاده دستی نماييد و زمينه پذيرايی از آن ها را فراهم كنيد، شادمانی خود را آشكار كنيد و با لبخند و تبسّم با همديگر رو به رو شويد شكر خدا را بر اين همه لطف و كرامتش بر زبان داشته باشيد، و به آنان كه با آرزومندی چشم به دستان شما دوخته اند، به ديدارشان بشتابيد و بخشش فراوان كنيد.
ضعيفان و ناتوانان را دريابيد و هر آن چه در توان داريد و امكانات شما اجازه می دهد در خوراكی و بقيه نيازمندي ها با آنان به مساوات رفتارنماييد.
پاداش يك درهم احسان در اين روز، برابر صد هزار درهم در روزهای ديگر است و اميد است خداوند بيشتر از اين هم پاداش دهد.
روزه اين روز مستحب است و خداوند به آن دعوت نموده و پاداش عظيمی برای آن قرار داده، به گونه ای كه اگر بنده ای از بندگان خدا، تمام عمر دنيا، روزها را به روزه داری و شب ها را به عبادت سپری كند، همسان كسی كه با نيّت خالصانه در روز غدير روزه گرفته است نمی شود.
اما هر كسی در اين روز بدون اين كه برادر مؤمنش از او درخواستی كرده باشد، از او كارگشايی كند و مشتاقانه برای او قدم خير بردارد، همانندكسی است كه در اين روز روزه گرفته و شب آن را به عبادت گذرانده باشد.
و كسی كه در غروب روز غدير، به روزه داری افطار دهد، همانند كسی است كه ده فئام را افطاری داده باشد.
در اين هنگام كسی از جا برخاست و سؤال كرد: يا اميرالمؤمنين «فئام »چيست؟
اميرالمؤمنين (ع) فرمود:
فئام صد هزار پيامبر و شهيد است، حال چگونه است پاداش كسی كه جمعی از مردان و زنان اهل ايمان را افطاری داده باشد؟ من ضمانت می دهم كه خداوند او را از كفر و فقر امان دهد، و اگر در همان شب، ياهمان روز، يا پس از آن روز تا عيد غدير سال آينده بميرد ـ بدون اين كه گناه كبيره ای مرتكب شده باشد ـ اجر و پاداش او با خداوند می باشد.
و هر كس كه برای برادرانش قرض بگيرد (برای حل مشكل آن ها واسطه شود) و به آن ها كمك نمايد، من ضمانت می دهم كه خداوند قرض او رابپردازد ـ اگر زنده بماند ـ و اگر جانش را بگيرد، از طرف او بر عهده می گيرد و ادا می كند.
در اين روز، هنگامی كه با همديگر ملاقات می كنيد، با همديگر دست دهيد و اين نعمت بزرگ را به همديگر تهنيت و تبريك بگوييد.
مطالب مرا كه شنيديد، حاضران به غائبان برسانند و آن ها كه در مجلس حضور داشتند پيام مرا به كسانی كه به دليل دوری راه نتوانستند در اين اجتماع شركت كنند، ابلاغ نمايند و تأكيد می كنم كه افراد متمكّن و دارای امكانات از ناتوانان و ضعيفان دلجويی كنند كه رسول خدا (ص) مرا اين چنين فرمان داده است. (78)
اميرالمؤمنين (ع) بعد از اين سخنان، خطبه جمعه را آغاز فرمودند و نمازجمعه را اقامه كردند و بعد از نماز با فرزندان و شيعيان خود به منزل امام حسن مجتبی (ع) رفتند، ايشان غذايی را برای پذيرايی از مهمانان آماده كرده بود، همه مهمانان اعم از ثروتمند و فقير بر سر سفره حضرت نشستند و پس ازصرف غذا همراه با هديه ای به سوی خانه هايشان بازگشتند.
منبع: http://darvazeyeelm.blogfa.com/post-15.aspx
عالی بود سپاسگذار از زحمات
باسلام؛زبان از بیان کیفیت این خطبه عاجز است. مادرفهم این بیانات نیز بایستی به ائمه معصوم علیه السلام متوسل شویم تا از عمق معارف موجود درآن بهره مند گردیم.
((شود آیا که کویر دل تفدیده ما بهره ازشهد گواری وجودت گیرد ))خداوند مولای عالم هستی وصاحب این معارف را برساند. اللهم عجل لولیک الفرج
از جنابعالی بسیار سپاسگزام که با مطالب فوق روح وجان دوستان را زنده می کنید.
لطفاً سند این خطبه را نیز درج نمایید.