آرمان مهدویت مذهبی ، اعتقادی
آموخته های یک صحابی از امام صادق علیه السّلام
رُوِیَ عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّهُ قَالَ لِبَعْضِ تَلَامِذَتِهِ أَیَّ شَیْءٍ تَعَلَّمْتَ مِنِّی قَالَ لَهُ یَا مَوْلَایَ ثَمَانَ مَسَائِلَ قَالَ لَهُ ع قُصَّهَا عَلَیَّ لِأَعْرِفَهَا،
از امام صادق صلوات الله و سلامه علیه روایت شده، که به یکی از شاگردانشان فرمودند ، از من چه آموختی عرض کرد یا مولای هشت مسئله آموختم حضرت فرمودند بیان کن بدانم
قَالَ :
الْأُولَى: رَأَیْتُ کُلَّ مَحْبُوبٍ یُفَارِقُ عِنْدَ الْمَوْتِ حَبِیبَهُ فَصَرَفْتُ هِمَّتِی إِلَى مَا لَا یُفَارِقُنِی بَلْ یُؤْنِسُنِی فِی وَحْدَتِی وَ هُوَ فِعْلُ الْخَیْرِ
گفت :
اول: دیدم هر دوستی را که در زمان مرگ از دوستش جدا میشود ، پس سعی کردم همتم را در چیزی بکار برم که ترکم نمیکند و مونس تنهائی من است و آن کار خیر است
فَقَالَ: أَحْسَنْتَ وَ اللَّهِ
حضرت سلام الله علیه فرمودند : احسنت و الله
الثَّانِیَهُ: قَالَ رَأَیْتُ قَوْماً یَفْخَرُونَ بِالْحَسَبِ وَ آخَرِینَ بِالْمَالِ وَ الْوَلَدِ وَ إِذَا ذَلِکَ لَا فَخْرَ وَ رَأَیْتُ الْفَخْرَ الْعَظِیمَ فِی قَوْلِهِ تَعَالَى إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ فَاجْتَهَدْتُ أَنْ أَکُونَ عِنْدَهُ کَرِیماً
دوم: دیدم افرادی را که به حسب و مال و فرزند و اینگونه چیزها افتخار میکنند، و من بزرگترین فخر را در گفته خدای متعال دیدم که فرموده “در حقیقت ارجمندترین شما نزد خدا پرهیزگارترین شماست” ( حجرات / ۱۳ ) پس سعی کردم نزد خدای متعال گرامی باشم
قَالَ: أَحْسَنْتَ وَ اللَّهِ
حضرت سلام الله علیه فرمودند : احسنت و الله
الثَّالِثَهُ قَالَ رَأَیْتُ لَهْوَ النَّاسِ وَ طَرَبَهُمْ وَ سَمِعْتُ قَوْلَهُ تَعَالَى وَ أَمَّا مَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ وَ نَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوى فَإِنَّ الْجَنَّهَ هِیَ الْمَأْوى فَاجْتَهَدْتُ فِی صَرْفِ الْهَوَى عَنْ نَفْسِی حَتَّى اسْتَقَرَّتْ عَلَى طَاعَهِ اللَّهِ تَعَالَى
سوم: دیدم بیهودگی مردم و خوشگذرانی آنها را و شنیدم فرموده خدای متعال را ” و اما کسى که از ایستادن در برابر پروردگارش هراسید، و نفس خود را از هوس باز داشت… پس جایگاه او همان بهشت است”. ( نازعات /۴۱) ” پس سعی کردم بیهودگی را از خود دور کنم تا آنکه در فرمانبری خدای متعا ل مستقر باشم
قَالَ: أَحْسَنْتَ وَ اللَّهِ
حضرت سلام الله علیه فرمودند : احسنت و الله
الرَّابِعَهُ قَالَ رَأَیْتُ کُلَّ مَنْ وَجَدَ شَیْئاً یُکْرَمُ عِنْدَهُ اجْتَهَدَ فِی حِفْظِهِ وَ سَمِعْتُ قَوْلَهُ سُبْحَانَهُ مَنْ ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً فَیُضاعِفَهُ لَهُ وَ لَهُ أَجْرٌ کَرِیمٌ فَأَحْبَبْتُ الْمُضَاعَفَهَ وَ لَمْ أَرَ أَحْفَظَ مِمَّا یَکُونُ عِنْدَهُ فَکُلَّمَا وَجَدْتُ شَیْئاً یُکْرَمُ عِنْدِی وَجَّهْتُ بِهِ إِلَیْهِ لِیَکُونَ لِی ذُخْراً إِلَى وَقْتِ حَاجَتِی إِلَیْهِ
چهارم : دیدم هرکس هر گاه چیز گرانبهائی دارد سعی در حفظ آن مینماید و فرموده خدای متعال را بیاد آوردم که فرموده” کیست آن کس که به خدا وامى نیکو دهد تا [نتیجه‌اش را] براى وى دوچندان گرداند و او را پاداشى خوش باشد؟ “ (حدید / ۱۱) پس دوچندان شدن را دوست داشتم و هیچ کس را نگهدارنده تر از او ندیدم و هر چیزی را که گرانبها دیدم به او سپردم تا ذخیره روز احتیاجم به او باشد
قَالَ: أَحْسَنْتَ وَ اللَّهِ
حضرت سلام الله علیه فرمودند : احسنت و الله
الْخَامِسَهُ قَالَ رَأَیْتُ حَسَدَ النَّاسِ بَعْضِهِمْ لِلْبَعْضِ فِی الرِّزْقِ وَ سَمِعْتُ قَوْلَهُ تَعَالَى نَحْنُ قَسَمْنا بَیْنَهُمْ مَعِیشَتَهُمْ فِی الْحَیاهِ الدُّنْیا وَ رَفَعْنا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجاتٍ لِیَتَّخِذَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً سُخْرِیًّا وَ رَحْمَتُ رَبِّکَ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُونَ. فَمَا حَسَدْتُ أَحَداً وَ لَا أَسِفْتُ عَلَى مَا فَاتَنِی
پنجم: دیدم حسادت مردم را بیکدیگر در روزی و فرموده خدای متعال را دیدم که
” ما [وسایل] معاش آنان را در زندگى دنیا میانشان تقسیم کرده‌ایم، و برخى از آنان را از [نظر] درجات، بالاتر از بعضى [دیگر] قرار داده‌ایم تا بعضى از آنها بعضى [دیگر] را در خدمت گیرند، و رحمت پروردگار تو از آنچه آنان مى‌اندوزند بهتر است” ( زخرف / ۳۲ ).پس بهیچ کس حسد نبردم و بر از دست دادن هیچ چیز تأسف نخوردم
قَالَ: أَحْسَنْتَ وَ اللَّهِ
حضرت سلام الله علیه فرمودند : احسنت و الله
السَّادِسَهُ قَالَ رَأَیْتُ عَدَاوَهَ بَعْضِهِمْ لِبَعْضٍ فِی دَارِ الدُّنْیَا وَ الْحَزَازَاتِ الَّتِی فِی صُدُورِهِمْ وَ سَمِعْتُ قَوْلَ اللَّهِ تَعَالَى إِنَّ الشَّیْطانَ لَکُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوًّا فَاشْتَغَلْتُ بِعَدَاوَهِ الشَّیْطَانِ عَنْ عَدَاوَهِ غَیْرِهِ
ششم: در دنیا دشمنی افراد را بیکدیگر و عقده و کینه هائی که در سینه های آنهاست را دیدم و فرموده خدای متعال را شنیدم که فرموده “در حقیقت، شیطان دشمن شماست، شما [نیز] او را دشمن گیرید. ” ( فاطر / ۶)پس بجای دشمنی با دیگران بدشمنی با شیطان پرداختم
قَالَ: أَحْسَنْتَ وَ اللَّهِ
حضرت سلام الله علیه فرمودند : احسنت و الله
السَّابِعَهُ قَالَ رَأَیْتُ کَدْحَ النَّاسِ وَ اجْتِهَادَهُمْ فِی طَلَبِ الرِّزْقِ وَ سَمِعْتُ قَوْلَهُ تَعَالَى وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ ما أُرِیدُ مِنْهُمْ مِنْ رِزْقٍ وَ ما أُرِیدُ أَنْ یُطْعِمُونِ إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّهِ الْمَتِینُ فَعَلِمْتُ أَنَّ وَعْدَهُ وَ قَوْلَهُ صِدْقٌ فَسَکَنْتُ إِلَى وَعْدِهِ وَ رَضِیتُ بِقَوْلِهِ وَ اشْتَغَلْتُ بِمَا لَهُ عَلَیَّ عَمَّا لِی عِنْدَهُ
هفتم : سختی و کوشش مردم را در بدست اوردن روزی دیدم و فرموده خدای متعال را شنیدم که ” و جن و انس را نیافریدم جز براى آنکه مرا بپرستند. از آنان هیچ روزیى نمى‌خواهم، و نمى‌خواهم که مرا خوراک دهند. خداست که خود روزى بخش نیرومند استوار است.” ( ذاریات / ۵۶ )
و دانستم که وعده و قول خدای متعای راست است و به وعده او آرامش گرفته و راضی بقولش شدم و بر انچیزی که از او بر منست پرداختم
قَالَ: أَحْسَنْتَ وَ اللَّهِ
حضرت سلام الله علیه فرمودند : احسنت و الله
الثَّامِنَهُ قَالَ رَأَیْتُ قَوْماً یَتَّکِلُونَ عَلَى صِحَّهِ أَبْدَانِهِمْ وَ قَوْماً عَلَى کَثْرَهِ أَمْوَالِهِمْ وَ قَوْماً عَلَى خَلْقٍ مِثْلِهِمْ وَ سَمِعْتُ قَوْلَهُ تَعَالَى وَ مَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لا یَحْتَسِبُ وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ. فَاتَّکَلْتُ عَلَى اللَّهِ وَ زَالَ اتِّکَالِی عَلَى غَیْرِهِ
هشتم: مردمی را دیدم که به تندرستی خود مینازند و قومی به زیادی اموال و گروهی به دیگران و فرموده خدای متعال را دیدم که “و هر کس از خدا پروا کند، [خدا] براى او راه بیرون‌شدنى قرار مى‌دهد. و از جایى که حسابش را نمى‌کند، به او روزى مى‌رساند، و هر کس بر خدا اعتماد کند او براى وى بس است.” ( طلاق / ۲ ) پس به خدای متعال توکل کردم و توکلم را از دیگران بریدم
فَقَالَ لَهُ :
حضرت سلام الله علیه فرمودند :
وَ اللَّهِ إِنَّ التَّوْرَاهَ وَ الْإِنْجِیلَ وَ الزَّبُورَ وَ الْفُرْقَانَ وَ سَائِرَ الْکُتُبِ تَرْجِعُ إِلَى هَذِهِ الثَّمَانِ الْمَسَائِل
بخدا قسم که تورات و انجیل و زبور و فرقان و کتابهای اسمانی دیگر بهمین هشت مطلب ارجاع میدهد
مجموعه ورام ؛ ج۱ ؛ ص۳۰۳
ورام بن أبی فراس، مسعود بن عیسى، تنبیه الخواطر و نزهه النواظر المعروف بمجموعه ورّام، ۲جلد، مکتبه فقیه – قم، چاپ: اول، ۱۴۱۰ ق.
