خطبه امام حسین علیه السّلام در باب توحید

خطبه امام حسین علیه السّلام در باب توحید

أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا هَؤُلَاءِ الْمَارِقَهَ الَّذِینَ یُشَبِّهُونَ اللَّهَ بِأَنْفُسِهِمْ- یُضاهِؤُنَ قَوْلَ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ بَلْ هُوَ اللَّهُ‏ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ‏ءٌ وَ

مردم!از این «مارقین» (از دین بدر رفتگان) که خدا را به خود تشبیه کنند بپرهیزید، گفتار اینان همانند کافران اهل کتاب است، خدا مثل و مانند ندارد

و هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ- لا تُدْرِکُهُ الْأَبْصارُ وَ هُوَ یُدْرِکُ الْأَبْصارَ وَ هُوَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ اسْتَخْلَصَ الْوَحْدَانِیَّهَ وَ الْجَبَرُوتَ وَ أَمْضَى الْمَشِیئَهَ ، وَ الْإِرَادَهَ وَ الْقُدْرَهَ وَ الْعِلْمَ بِمَا هُوَ کَائِنٌ

شنوا و بیناست، چشم‌ها او را نبیند، او دیدگان را ببیند، او است «لطیف» (تیزبین) و آگاه، یکتایى و عظمت را خاص خودساخته مشیت، اراده، قدرت و علم به هر چیز در قبضه اوست،

لَا مُنَازِعَ لَهُ فِی شَیْ‏ءٍ مِنْ أَمْرِهِ وَ لَا کُفْوَ لَهُ یُعَادِلُهُ وَ لَا ضِدَّ لَهُ یُنَازِعُهُ وَ لَا سَمِیَّ لَهُ یُشَابِهُهُ وَ لَا مِثْلَ لَهُ یُشَاکِلُهُ لَا تَتَدَاوَلُهُ الْأُمُورُ

در هیچ کار، مخالف و منازعى ندارد، همتا و هماوردی ندارد، نه ضد ستیزه‏‌گرى دارد، نه همنام و همانندى، و نه مثل و مانندى، دستخوش حوادث نگردد،

وَ لَا تَجْرِی عَلَیْهِ الْأَحْوَالُ وَ لَا تَنْزِلُ عَلَیْهِ الْأَحْدَاثُ وَ لَا یَقْدِرُ الْوَاصِفُونَ کُنْهَ عَظَمَتِهِ وَ لَا یَخْطُرُ عَلَى الْقُلُوبِ مَبْلَغُ جَبَرُوتِهِ

تغییر حال نپذیرد، پدیده‏‌ها در وجودش راه نیابد، هیچ ستاینده به کنه عظمتش نرسد، کبریا و بزرگی‌اش در هیچ خاطره نگنجد،

لِأَنَّهُ لَیْسَ لَهُ فِی الْأَشْیَاءِ عَدِیلٌ وَ لَا تُدْرِکُهُ الْعُلَمَاءُ بِأَلْبَابِهَا وَ لَا أَهْلُ التَّفْکِیرِ بِتَفْکِیرِهِمْ إِلَّا بِالتَّحْقِیقِ‏[۱] إِیقَاناً بِالْغَیْبِ لِأَنَّهُ لَا  یُوصَفُ بِشَیْ‏ءٍ مِنْ صِفَاتِ الْمَخْلُوقِینَ وَ هُوَ الْوَاحِدُ الصَّمَدُ

چه در اشیاء مانندى ندارد (تا به او توان قیاسش کرد)، دانشمندان به نیروى عقل، درک ذاتش نتوانند، اندیشمندان جز با تصدیق به قلب و ایمان به غیب او را درنیابند، که خدا هیچ‌یک از صفات آفریدگان را ندارد، یگانه و بى‏‌نیاز است.

مَا تُصُوِّرَ فِی الْأَوْهَامِ فَهُوَ خِلَافُهُ لَیْسَ بِرَبٍّ مَنْ طُرِحَ تَحْتَ الْبَلَاغِ وَ مَعْبُودٍ مَنْ وُجِدَ فِی هَوَاءٍ أَوْ غَیْرِ هَوَاءٍ

هر چه در وهم گنجد غیر از او باشد، آنچه فکر به آن تعلق گیرد خدا نباشد، آن‌که در دسترس اندیشه قرار گیرد پروردگار نخواهد بود، آنچه در هوا و ماورای هوا یافت شود معبود نباشد.

هُوَ فِی الْأَشْیَاءِ کَائِنٌ لَا کَیْنُونَهَ مَحْظُورٍ بِهَا عَلَیْهِ‏ وَ مِنَ الْأَشْیَاءِ بَائِنٌ لَا بَیْنُونَهَ غَائِبٍ عَنْهَا لَیْسَ بِقَادِرٍ مَنْ قَارَنَهُ ضِدٌّ أَوْ سَاوَاهُ نِدٌّ

در همه‌چیز هست اما نه چنان‌که در حصار اشیاء باشد، از همه‌چیز جداست، اما نه چنان‌که از آن‌ها نهان باشد، آن‌که ضدى مقارن و هماوردی یا نظیرى برابر دارد توانا نیست،

لَیْسَ عَنِ الدَّهْرِ قِدَمُهُ وَ لَا بِالنَّاحِیَهِ أَمَمُهُ‏ احْتَجَبَ عَنِ الْعُقُولِ کَمَا احْتَجَبَ عَنِ الْأَبْصَارِ وَ عَمَّنْ فِی السَّمَاءِ احْتِجَابَهُ کَمَنْ عَمَّنْ‏] فِی الْأَرْضِ

قدمش را با زمان نتوان سنجید، در سیطره مکان نیست و در ناحیه معینى نتوان به او رو آورد، از عقل‌ها محجوب است چنان‌که از دیده‏‌ها، از آسمانیان مستور است چنان‌که از خاکیان،

[قُرْبُهُ کَرَامَتُهُ وَ بُعْدُهُ إِهَانَتُهُ لَا تَحُلُّهُ فِی وَ لَا تُوَقِّتُهُ إِذْ وَ لَا تُؤَامِرُهُ إِنْ عُلُوُّهُ مِنْ غَیْرِ تَوَقُّلٍ‏[۲] وَ مَجِیئُهُ مِنْ غَیْرِ تَنَقُّلٍ یُوجِدُ الْمَفْقُودَ وَ یُفْقِدُ الْمَوْجُودَ

نزدیکی‌اش کرامت اوست و دوریش اهانتش (قرب و بعد مکانى ندارد). نه «در» (که نشان ظرفیت و مکان است) در ساحت قدسش راه دارد (که گوئى در کجاست)؟ نه «گاه» (که رمز زمان است) محدودش سازد، نه «اگر» (که دلیل امکان و تعلیق است) در بارگاهش راه یابد، رفعتش نه چون برآمدن بر قله‏‌هاست، آمدنش نه جابجا شدن است، نابود را، بود، و بود را، نابود کند،

وَ لَا تَجْتَمِعُ لِغَیْرِهِ الصِّفَتَانِ فِی وَقْتٍ یُصِیبُ الْفِکْرُ مِنْهُ الْإِیمَانَ بِهِ مَوْجُوداً وَ وُجُودَ الْإِیمَانِ لَا وُجُودَ صِفَهٍ بِهِ تُوصَفُ الصِّفَاتُ لَا بِهَا یُوصَفُ وَ بِهِ تُعْرَفُ الْمَعَارِفُ لَا بِهَا یُعْرَفُ فَذَلِکَ اللَّهُ لَا سَمِیَّ لَهُ سُبْحَانَهُ‏ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ‏ءٌ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیر[۳]

و این دو صفت هرگز در غیر خدا نباشد، اندیشه تنها تواند (وجود) ش را دریابد، و به هستی‌اش اعتراف کند، اما از «وصف» ش، عاجز است که صفات را به او باید توصیف (و معرفى) کرد نه او را به صفات، شناختنی‌ها را به او باید شناخت نه او را شناختنی‌ها. این است خدائى که همنام ندارد، منزه است، همانندى ندارد. شنوا و بیناست.[۴]

________________________________________

[۱] ( ۲). التحقیق: التصدیق و الاستثناء منقطع أی و لکن یدرک بالتصدیق بما أخبر عنه الحجج إیمانا بالغیب.

[۲] ( ۲). توقّل فی الجبل: صعد فیه.

[۳] ابن شعبه حرانى، حسن بن على، تحف العقول – قم، چاپ: دوم، ۱۴۰۴ / ۱۳۶۳ق.

[۴] ابن شعبه حرانى، حسن بن على، تحف العقول / ترجمه جنتى – تهران، چاپ: اول، ۱۳۸۲ش.