آیین بندگى و نیایش (ترجمه ى عده الداعى – شیخ احمد بن فهد حلى ) قسمت پنجم

روایات:
اخبارى که دلالت بر تشویق به دعا دارند بسیارند که ذکر همه آنها موجب طولانى شدن بحث مى شود، بنابر این فقط نمونه هایى از آن عرضه مى گردد:
اول – حنان بن سدیر مى گوید به امام باقر – علیه السلام – عرض کردم: کدام عبادت برتر است؟ فرمود:
۵۰ – مَا مِنْ شَیْ‏ءٍ أَحَبَّ [أَفْضَلَ‏] إِلَى اللَّهِ ]عِنْدَ اللَّهِ‏] مِنْ أَنْ یُسْأَلَ وَ یُطْلَبَ مَا [مِمَّا]عِنْدَهُ وَمَا أَحَدٌ أَبْغَضَ إِلَى اللَّهِ مِمَّنْ یَسْتَکْبِرُ عَنْ عِبَادَتِهِ وَ لَا یَسْأَلُ مَا عِنْدَهُ.

یعنى: هیچ چیزى نزد خدا محبوبتر از این نیست که بندگان از او طلب کنند و حاجت بخواهند. و هیچ کس نزد او مبغوض تر نیست از کسى که از عبادت خدا سرکشى و از او چیزى نخواهد.
دوم – زراره از امام باقر – علیه السلام – روایت کرد که حضرت فرمود:
۵۱ – إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ- إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِینَ‏ قَالَ هُوَ الدُّعَاءُ وَ أَفْضَلُ الْعِبَادَهِ الدُّعَاءُ قَالَ قُلْتُ‏ إِنَّ إِبْراهِیمَ لَأَوَّاهٌ حَلِیمٌ‏ قَالَ الْأَوَّاهُ هُوَ الدَّعَّاءُ.

یعنى: خداوند سبحان مى گوید: کسانى که از عبادت من استکبار بورزند، با خوارى داخل در جهنم مى شوند، منظور از عبادت، دعاست که برترین عبادت است.
زراره مى گوید: عرض کردم معناى این آیه چیست که مى فرماید:
إِنَّ إِبْراهِیمَ لَأَوَّاهٌ حَلِیمٌ‏ (۱) قَالَ : الْأَوَّاهُ هُوَ الدَّعَّاءُ.
یعنى: هر آینه ابراهیم او اه و بردبار بود فرمود: او اه یعنى بسیار دعا کننده.
سوم – ابن قداح از امام ششم – علیه السلام – اینگونه روایت کرد:
۵۲ – قال امیر المومنین علیه السلام: أَحَبُّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ فِی الْأَرْضِ الدُّعَاءُ وَ أَفْضَلُ الْعِبَادَهِ الْعَفَافُ‏ قَالَ وَ کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع رَجُلًا دَعَّاءً.

یعنى: امیر المومنین على بن ابى طالب – علیه السلام – فرمود: محبوبترین کارها در روى زمین، نزد خداوند متعال، دعاست. و برترین عبادت عفاف مى باشد. بعد حضرت صادق – علیه السلام – فرمود: امیر المومنین – علیه السلام – بسیار اهل دعا بود.
چهارم – عبید بن زراره از پدرش و او هم از مردى نقل کرده که حضرت جعفر بن محمد الصادق – علیه السلام – فرمود:
۵۳ – الدُّعَاءُ هُوَ الْعِبَادَهُ الَّتِی قَالَ اللَّهُ- إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی‏ الْآیَهَ ادْعُ اللَّهَ[ادْعُ‏] وَ لَا تَقُلْ إِنَّ الْأَمْرَ قَدْ فُرِغَ]مِنْهُ‏].

یعنى: دعا همان عبادتى است که در آیه شریفه آمده: کسانى که از عبادت من سرکشى کنند… خدا را بخوان و نیکوکار از کار گذشته است.
پنجم -عبد الله بن میمون قداح ازامام صادق -علیه السلام-روایت کردکه فرمود:
۵۴ – الدُّعَاءُ کَهْفُ الْإِجَابَهِ کَمَا أَنَّ السَّحَابَ کَهْفُ الْمَطَرِ

یعنى: دعا معدن (و موجب) اجابت است همچنانکه ابر، معدن باران مى باشد.
ششم: هشام بن سالم گوید امام صادق – علیه السلام – فرمود:
۵۵ – أَتَعْرِفُونَ طُولَ الْبَلَاءِمِنْ قِصَرِهِ قُلْنَالَا قَالَ إِذَا أُلْهِمَ أَحَدُکُمُ الدُّعَاءَ [عِنْدَالْبَلَاءِ] فَاعْلَمُوا أَنَّ الْبَلَاءَ قَصِیرٌ
یعنى: آیا مى توانید بلاى طولانى را از بلاى کوتاه تشخیص بدهید؟ گفتند: نه. فرمود: هرگاه به یکى از شما دعا الهام گردید(و بدان موفق شد) بدانید که بلا کوتاه خواهد بود.
هفتم – ابو ولاد گوید: امام موسى کاظم – علیه السلام – فرمود:
۵۶ – مَا مِنْ بَلَاءٍ یَنْزِلُ عَلَى عَبْدٍ مُؤْمِنٍ فَیُلْهِمُهُ اللَّهُ الدُّعَاءَ إِلَّا کَانَ کَشْفُ ذَلِکَ الْبَلَاءِ وَشِیکاً وَ مَا مِنْ بَلَاءٍ یَنْزِلُ عَلَى عَبْدٍ مُؤْمِنٍ فَیُمْسِکُ عَنِ الدُّعَاءِ إِلَّا کَانَ الْبَلَاءُ طَوِیلًا فَإِذَا نَزَلَ الْبَلَاءُ فَعَلَیْکُمْ بِالدُّعَاءِ وَ التَّضَرُّعِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.

یعنى: اگر بلا بر بنده مومنى که خداوند او را موفق به دعا کرده نازل شود، بزودى بر طرف خواهد شد، اما اگر بر بنده مومنى که از دعا کردن دست نگه داشته، بلایى نازل گردد، طولانى خواهد گردید، پس هرگاه بلایى نازل شد، بر شماست که به درگاه خداوند عزیز و جلیل، دعا و تضرع کنید.
هشتم -از وجود مقدس حضرت رسول – صلى الله علیه وآله و سلم – روایت گردید:
۵۷ – أَفْزِعُوا إِلَى اللَّهِ فِی حَوَائِجِکُمْ وَ أَلْجِئُوا إِلَیْهِ فِی مُلِمَّاتِکُمْ‏ وَ تَضَرَّعُوا إِلَیْهِ وَ ادْعُوهُ فَإِنَّ الدُّعَاءَ مُخُ‏ الْعِبَادَهِ وَ مَا مِنْ‏ مُؤْمِنٍ یَدْعُو اللَّهَ إِلَّا اسْتَجَابَ لَهُ فَإِمَّا أَنْ یُعَجِّلَ لَهُ فِی الدُّنْیَا أَوْ یُؤَجِّلَ لَهُ فِی الْآخِرَهِ وَ إِمَّا أَنْ یُکَفِّرَ عَنْهُ مِنْ ذُنُوبِهِ بِقَدْرِمَا دَعَا مَا لَمْ یَدْعُ بِمَأْثَمٍ‏

یعنى: در حوائجتان از خدا کمک بخواهید، در شداید و گرفتاریها به او پناه ببرید و به سوى او تضرع کنید، او را بخوانید و دعا کنید؛ چون دعا مغز عبادت است، هیچ مومنى خدا را نمى خواند مگر آنکه به یکى از این وجوه اجابت مى شود:
– یا در دنیا بزودى حاجتش را خواهد گرفت.
– یا در آخرت آن را دریافت خواهد کرد.
– و یا به مقدارى که دعا کرده، گناهانش پرده پوشى خواهد شد به شرط آنکه براى گناه دعا نکرده باشد.
نهم – و نیز از آن حضرت نقل گردیده است که:
۵۸ – أَعْجَزُ النَّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنِ الدُّعَاءِ وَ أَبْخَلُ النَّاسِ مَنْ بَخِلَ بِالسَّلَامِ‏
یعنى: عاجزترین مردم کسى است که از دعا درمانده باشد و بخیل ترین مردم کسى است که در سلام کردن، بخل بورزد.
دهم – همچنین فرمود:
۵۹ – أَ لَا أَدُلُّکُمْ عَلَى أَبْخَلِ النَّاسِ وَ أَکْسَلِ النَّاسِ وَ أَسْرَقِ النَّاسِ وَ أَجْفَى النَّاسِ وَأَعْجَزِ النَّاسِ قَالُوا بَلَى یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ أَمَّا أَبْخَلُ النَّاسِ فَرَجُلٌ یَمُرُّ بِمُسْلِمٍ وَ لَمْ یُسَلِّمْ عَلَیْهِ وَ أَمَّا أَکْسَلُ النَّاسِ فَعَبْدٌ صَحِیحٌ فَارِغٌ لَا یَذْکُرُ اللَّهَ بِشَفَهٍ وَ لَا بِلِسَانٍ وَ أَمَّا أَسْرَقُ النَّاسِ فَالَّذِی یَسْرِقُ مِنْ صَلَاتِهِ تُلَفُّ کَمَا تُلَفُّ الثَّوْبُ الْخَلَقُ‏ فَیُضْرَبُ بِهَا وَجْهُهُ وَأَمَّا أَجْفَى النَّاسِ فَرَجُلٌ ذُکِرْتُ بَیْنَ یَدَیْهِ فَلَمْ یُصَلِّ عَلَیَّ وَ أَمَّا أَعْجَزُ النَّاسِ فَمَنْ یَعْجِزُ [عَجَزَ] عَنِ الدُّعَاءِ.

یعنى: آیا بخیل ترین، کسل ترین، و دزدترین، و ستمکارترین و عاجزترین مردم را به شما معرفى کنم؟ گفتند: بلى یا رسول الله – صلى الله علیه وآله و سلم – فرمود:
– بخیل ترین مردم کسى است­که­گذارش برمسلمانى مى افتد ولى به اوسلام نمى کند.
– کسل ترین مردم فردى است که از صحت و سلامت برخوردار است ولى در اوقات بیکارى با لب و زبانش ذکر حق نمى گوید.
– دزدترین مردم کسى که از نمازش مى کاهد، چنین نمازى همانند لباس کهنه، در هم پیچیده شده به صورتش زده مى شود.
– جفا کار ترین مردم کسى است که نام من در برابرش برده مى شود، ولى بر من صلوات نمى فرستد.
– عاجزترین مردم کسى است که از دعا، درمانده باشد.
یازدهم – و نیز از آن حضرت روایت شده است که فرمود:
۶۰ – أَفْضَلُ الْعِبَادَاتِ الدُّعَاءُ وَ إِذَا أَذِنَ اللَّهُ لِلْعَبْدِ [لِعَبْدٍ] فِی الدُّعَاءِ فَتَحَ لَهُ بَابَ الرَّحْمَهِ إِنَّهُ لَنْ یَهْلِکَ مَعَ الدُّعَاءِ أَحَدٌ.

یعنى: برترین عبادت، دعاست، اجازه دعا کردن ازسوى خداوند متعال و گفتگوى بنده با او مساوى است با گشودن در رحمت براى وى،کسیکه اهل دعا باشد، هرگز بدبخت نمى شود.
دوازدهم – معاویه بن عمار گوید: به امام صادق – علیه السلام – عرض ‍ کردم: دو نفر در یک لحظه نمازشان را آغاز مى کنند، یکى از آن دو در نمازش ‍ قرآن بیشترى تلاوت مى کند و دیگرى بیشتر دعا مى نماید و سپس هر دو در یک لحظه نمازشان را پایان مى دهند، کدامیک افضلند؟ فرمود:
۶۱ – کُلٌّ فِیهِ فَضْلٌ وَ کُلٌّ حَسَن‏

یعنى: هر دو داراى فضیلت بوده و هر دو نیکند.
گفتم: مى دانم هر دو خوبند، ولى مى خواهم بدانم کدامیک بهتر است؟
فرمود:
– الدُّعَاءُ أَفْضَلُ أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ قالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ‏ جَهَنَّمَ داخِرِینَ‏ هِیَ وَ اللَّهِ الْعِبَادَهُ هِیَ وَ اللَّهِ أَفْضَلُ [هِیَ وَ اللَّهِ أَفْضَلُ- أَ لَیْسَتْ هِیَ الْعِبَادَهَ هِیَ وَ اللَّهِ الْعِبَادَهُ] هِیَ وَ اللَّهِ الْعِبَادَهُ [أَ لَیْسَتْ هِیَ أَشَدَّهُنَّ هِیَ وَ اللَّهِ أَشَدُّهُنَّ هِیَ وَ اللَّهِ أَشَدُّهُنَ‏] هِیَ وَ اللَّهِ أَشَدُّهُنَ‏ .

یعنى: دعا، برتر است، مگر سخن خداى متعال را نشنیدى که فرمود: مرا بخوانید تا اجابتتان کنم، همانا کسانى که از عبادت من سرکشى کردند، آنان را با خوارى داخل جهنم خواهم کرد، به خدا قسم! منظور از عبادت، همان دعاست، به خدا قسم! دعا برتر است، به خدا قسم! دعا عبادت است، به خدا قسم! دعا شدیدترین عبادت است.
سیزدهم: یعقوب بن شعیب گوید: شنیدم که امام صادق – علیه السلام – فرمود:
۶۲ – إِنَّ اللَّهَ أَوْحَى إِلَى آدَمَ ع أَنِّی سَأَجْمَعُ لَکَ الْکَلَامَ [الْخَیْرَ کُلَّهُ‏] فِی أَرْبَعِ کَلِمَاتٍ قَالَ یَا رَبِّ [وَ] مَا هُنَّ قَالَ وَاحِدَهٌ لِی [وَ] وَاحِدَهٌ لَکَ [وَ] وَاحِدَهٌ فِیمَا بَیْنِی وَ بَیْنَکَ [وَ] وَاحِدَهٌ بَیْنَکَ وَ بَیْنَ النَّاسِ فَقَالَ آدَمُ ع بَیِّنْهُنَّ لِی یَا رَبِّ [حَتَّى أَعْلَمَهُنَّ‏] فَقَالَ اللَّهُ تَعَالَى أَمَّا الَّتِی هِیَ لِی فَتَعْبُدُنِی وَ لَا تُشْرِکُ بِی شَیْئاً وَ أَمَّا الَّتِی لَکَ فَأَجْزِیکَ بِعَمَلِکَ أَحْوَجَ مَا تَکُونُ إِلَیْهِ- وَ أَمَّا الَّتِی بَیْنِی وَ بَیْنَکَ فَعَلَیْکَ الدُّعَاءُ وَ عَلَیَّ الْإِجَابَهُ وَ أَمَّا الَّتِی بَیْنَکَ وَ بَیْنَ النَّاسِ فَتَرْضَى لِلنَّاسِ مَا تَرْضَى [تَرْضَاهُ‏] لِنَفْسِکَ.

یعنى: خداوند متعال بر حضرت آدم – علیه السلام – وحى فرستاد که من تمام سخنان را در چهار جمله براى تو گرد مى آورم.
گفت: پروردگار! آن چهار جمله چیست؟
فرمود: یکى مال من، دیگرى مال تو، سومى مربوط به ما بین من و تو و آخرى مربوط به ما بین تو و مردم است.
حضرت آدم – علیه السلام – گفت: پروردگار! آنها را برایم روشن کن خداوند متعال فرمود:
– آنکه مال من است این است که بنده من باشى و چیزى را شریک من قرار ندهى.
– و آنکه مال تو است که جزاى عملت را به چیزى که بیشترین احتیاج را بدان دارى مى دهم.
– وآنکه مربوط به ما بین من و تو است این است که تو دعا کن، من اجابت مى نمایم.
– و آنکه مربوط به مابین تو و مردم است این است که هر آنچه را که براى خود مى پسندى براى دیگران نیز بپسند.
چهاردهم: از کتاب دعاى محمد بن حسن صفار از رسول الله – صلى الله علیه وآله و سلم – نقل شده که فرمود:
۶۳ – یَدْخُلُ الْجَنَّهَ رَجُلَانِ کَانَا یَعْمَلَانِ عَمَلًا وَاحِداً فَیَرَى أَحَدُهُمَا صَاحِبَهُ فَوْقَهُ فَیَقُولُ یَا رَبِّ بِمَا أَعْطَیْتَهُ وَ کَانَ عَمَلُنَا وَاحِداً فَیَقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَتَعَالَى سَأَلَنِی وَلَمْ تَسْأَلْنِی ثُمَّ قَالَ ص اسْأَلُوا اللَّهَ وَ أَجْزِلُوا فَإِنَّهُ لَا یَتَعَاظَمُهُ شَیْ‏ءٌ.

یعنى: دو نفر که هر دو یک گونه عمل انجام داده اند وارد بهشت مى شوند ولى یکى دیگرى را برتر از خود مى بیند، لذا مى گوید: پروردگار! من و او عملمان یکى بود، این مقام برتر او در برابر چیست؟ خداى تبارک و تعالى مى فرماید: او از من درخواست کرد ولى تو نخواستى. آنگاه حضرت فرمود: از خدا بخواهید و زیاد هم بخوانید؛ چون در برابر ذات اقدس احدیث، چیزى بزرگ نیست.
پانزدهم – ونیزدر همان کتاب آمده است که از رسول خدا – صلى الله علیه وآله و سلم – فرمود:
۶۴ – لَیُسْأَلَنَّ اللَّهُ [لتسلن الله‏] أَوْ لَیَقْضِیَنَّ [لَیَغْضَبَنَ‏] عَلَیْکُمْ إِنَّ لِلَّهِ عِبَاداً یَعْمَلُونَ فَیُعْطِیهِمْ وَ آخَرِینَ یَسْأَلُونَهُ صَادِقِینَ فَیُعْطِیهِمْ- ثُمَّ یَجْمَعُهُمْ فِی الْجَنَّهِ فَیَقُولُ الَّذِینَ عَمِلُوا رَبَّنَا عَمِلْنَا فَأَعْطَیْتَنَا فِیمَا أَعْطَیْتَ هَؤُلَاءِ فَیَقُولُ هَؤُلَاءِ عِبَادِی أَعْطَیْتُکُمْ أُجُورَکُمْ وَ لَمْ أَلِتْکُمْ‏ مِنْ أَعْمالِکُمْ شَیْئاً وَ سَأَلَنِی هَؤُلَاءِ فَأَعْطَیْتُهُمْ وَ [أَغْنَیْتُهُمْ‏] وَ هُوَ فَضْلِی أُوتِیهِ مَنْ أَشَاءُ.

یعنى: از خدا بخواهید تا او حکم کند، همانا خداوند متعال به یک سرى از بندگانش در مقابل اعمالشان بخشش دارد و به گروه دیگر در برابر درخواست صادقانه شان، سپس هر دو گروه را در بهشت جمع مى کند، گروه اول مى گویند: پروردگار! ما اهل عمل بودیم، به ما عطا کردى اما اینها را به چه سبب؟ مى فرماید: اینان بندگان من هستند، من اجر و پاداش شما را عطا کردم و از آن چیزى کم نکردم، اما اینان از من درخواست کردند و من هم از فضل و رحمت فوق العاده خود به آنان دادم (بلکه) به هر کسى که بخواهم، مى دهم.
——————————————————
۱- سوره توبه، آیه ۱۴۴٫

 ادامه دارد……