آيين بندگى و نيايش (ترجمه ى عدة الداعى – شيخ احمد بن فهد حلى ) قسمت پنجم

روايات:
اخبارى كه دلالت بر تشويق به دعا دارند بسيارند كه ذكر همه آنها موجب طولانى شدن بحث مى شود، بنابر اين فقط نمونه هايى از آن عرضه مى گردد:
اول – حنان بن سدير مى گويد به امام باقر – عليه السلام – عرض كردم: كدام عبادت برتر است؟ فرمود:
50 – مَا مِنْ شَيْ‏ءٍ أَحَبَّ [أَفْضَلَ‏] إِلَى اللَّهِ ]عِنْدَ اللَّهِ‏] مِنْ أَنْ يُسْأَلَ وَ يُطْلَبَ مَا [مِمَّا]عِنْدَهُ وَمَا أَحَدٌ أَبْغَضَ إِلَى اللَّهِ مِمَّنْ يَسْتَكْبِرُ عَنْ عِبَادَتِهِ وَ لَا يَسْأَلُ مَا عِنْدَهُ.

يعنى: هيچ چيزى نزد خدا محبوبتر از اين نيست كه بندگان از او طلب كنند و حاجت بخواهند. و هيچ كس نزد او مبغوض تر نيست از كسى كه از عبادت خدا سركشى و از او چيزى نخواهد.
دوم – زراره از امام باقر – عليه السلام – روايت كرد كه حضرت فرمود:
51 – إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ- إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِينَ‏ قَالَ هُوَ الدُّعَاءُ وَ أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ الدُّعَاءُ قَالَ قُلْتُ‏ إِنَّ إِبْراهِيمَ لَأَوَّاهٌ حَلِيمٌ‏ قَالَ الْأَوَّاهُ هُوَ الدَّعَّاءُ.

يعنى: خداوند سبحان مى گويد: كسانى كه از عبادت من استكبار بورزند، با خوارى داخل در جهنم مى شوند، منظور از عبادت، دعاست كه برترين عبادت است.
زراره مى گويد: عرض كردم معناى اين آيه چيست كه مى فرمايد:
إِنَّ إِبْراهِيمَ لَأَوَّاهٌ حَلِيمٌ‏ (1) قَالَ : الْأَوَّاهُ هُوَ الدَّعَّاءُ.
يعنى: هر آينه ابراهيم او اه و بردبار بود فرمود: او اه يعنى بسيار دعا كننده.
سوم – ابن قداح از امام ششم – عليه السلام – اينگونه روايت كرد:
52 – قال امير المومنين عليه السلام: أَحَبُّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ فِي الْأَرْضِ الدُّعَاءُ وَ أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ الْعَفَافُ‏ قَالَ وَ كَانَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع رَجُلًا دَعَّاءً.

يعنى: امير المومنين على بن ابى طالب – عليه السلام – فرمود: محبوبترين كارها در روى زمين، نزد خداوند متعال، دعاست. و برترين عبادت عفاف مى باشد. بعد حضرت صادق – عليه السلام – فرمود: امير المومنين – عليه السلام – بسيار اهل دعا بود.
چهارم – عبيد بن زراره از پدرش و او هم از مردى نقل كرده كه حضرت جعفر بن محمد الصادق – عليه السلام – فرمود:
53 – الدُّعَاءُ هُوَ الْعِبَادَةُ الَّتِي قَالَ اللَّهُ- إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِي‏ الْآيَةَ ادْعُ اللَّهَ[ادْعُ‏] وَ لَا تَقُلْ إِنَّ الْأَمْرَ قَدْ فُرِغَ]مِنْهُ‏].

يعنى: دعا همان عبادتى است كه در آيه شريفه آمده: كسانى كه از عبادت من سركشى كنند… خدا را بخوان و نيكوكار از كار گذشته است.
پنجم -عبد الله بن ميمون قداح ازامام صادق -عليه السلام-روايت كردكه فرمود:
54 – الدُّعَاءُ كَهْفُ الْإِجَابَةِ كَمَا أَنَّ السَّحَابَ كَهْفُ الْمَطَرِ

يعنى: دعا معدن (و موجب) اجابت است همچنانكه ابر، معدن باران مى باشد.
ششم: هشام بن سالم گويد امام صادق – عليه السلام – فرمود:
55 – أَتَعْرِفُونَ طُولَ الْبَلَاءِمِنْ قِصَرِهِ قُلْنَالَا قَالَ إِذَا أُلْهِمَ أَحَدُكُمُ الدُّعَاءَ [عِنْدَالْبَلَاءِ] فَاعْلَمُوا أَنَّ الْبَلَاءَ قَصِيرٌ
يعنى: آيا مى توانيد بلاى طولانى را از بلاى كوتاه تشخيص بدهيد؟ گفتند: نه. فرمود: هرگاه به يكى از شما دعا الهام گرديد(و بدان موفق شد) بدانيد كه بلا كوتاه خواهد بود.
هفتم – ابو ولاد گويد: امام موسى كاظم – عليه السلام – فرمود:
56 – مَا مِنْ بَلَاءٍ يَنْزِلُ عَلَى عَبْدٍ مُؤْمِنٍ فَيُلْهِمُهُ اللَّهُ الدُّعَاءَ إِلَّا كَانَ كَشْفُ ذَلِكَ الْبَلَاءِ وَشِيكاً وَ مَا مِنْ بَلَاءٍ يَنْزِلُ عَلَى عَبْدٍ مُؤْمِنٍ فَيُمْسِكُ عَنِ الدُّعَاءِ إِلَّا كَانَ الْبَلَاءُ طَوِيلًا فَإِذَا نَزَلَ الْبَلَاءُ فَعَلَيْكُمْ بِالدُّعَاءِ وَ التَّضَرُّعِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.

يعنى: اگر بلا بر بنده مومنى كه خداوند او را موفق به دعا كرده نازل شود، بزودى بر طرف خواهد شد، اما اگر بر بنده مومنى كه از دعا كردن دست نگه داشته، بلايى نازل گردد، طولانى خواهد گرديد، پس هرگاه بلايى نازل شد، بر شماست كه به درگاه خداوند عزيز و جليل، دعا و تضرع كنيد.
هشتم -از وجود مقدس حضرت رسول – صلى الله عليه وآله و سلم – روايت گرديد:
57 – أَفْزِعُوا إِلَى اللَّهِ فِي حَوَائِجِكُمْ وَ أَلْجِئُوا إِلَيْهِ فِي مُلِمَّاتِكُمْ‏ وَ تَضَرَّعُوا إِلَيْهِ وَ ادْعُوهُ فَإِنَّ الدُّعَاءَ مُخُ‏ الْعِبَادَةِ وَ مَا مِنْ‏ مُؤْمِنٍ يَدْعُو اللَّهَ إِلَّا اسْتَجَابَ لَهُ فَإِمَّا أَنْ يُعَجِّلَ لَهُ فِي الدُّنْيَا أَوْ يُؤَجِّلَ لَهُ فِي الْآخِرَةِ وَ إِمَّا أَنْ يُكَفِّرَ عَنْهُ مِنْ ذُنُوبِهِ بِقَدْرِمَا دَعَا مَا لَمْ يَدْعُ بِمَأْثَمٍ‏

يعنى: در حوائجتان از خدا كمك بخواهيد، در شدايد و گرفتاريها به او پناه ببريد و به سوى او تضرع كنيد، او را بخوانيد و دعا كنيد؛ چون دعا مغز عبادت است، هيچ مومنى خدا را نمى خواند مگر آنكه به يكى از اين وجوه اجابت مى شود:
– يا در دنيا بزودى حاجتش را خواهد گرفت.
– يا در آخرت آن را دريافت خواهد كرد.
– و يا به مقدارى كه دعا كرده، گناهانش پرده پوشى خواهد شد به شرط آنكه براى گناه دعا نكرده باشد.
نهم – و نيز از آن حضرت نقل گرديده است كه:
58 – أَعْجَزُ النَّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنِ الدُّعَاءِ وَ أَبْخَلُ النَّاسِ مَنْ بَخِلَ بِالسَّلَامِ‏
يعنى: عاجزترين مردم كسى است كه از دعا درمانده باشد و بخيل ترين مردم كسى است كه در سلام كردن، بخل بورزد.
دهم – همچنين فرمود:
59 – أَ لَا أَدُلُّكُمْ عَلَى أَبْخَلِ النَّاسِ وَ أَكْسَلِ النَّاسِ وَ أَسْرَقِ النَّاسِ وَ أَجْفَى النَّاسِ وَأَعْجَزِ النَّاسِ قَالُوا بَلَى يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ أَمَّا أَبْخَلُ النَّاسِ فَرَجُلٌ يَمُرُّ بِمُسْلِمٍ وَ لَمْ يُسَلِّمْ عَلَيْهِ وَ أَمَّا أَكْسَلُ النَّاسِ فَعَبْدٌ صَحِيحٌ فَارِغٌ لَا يَذْكُرُ اللَّهَ بِشَفَةٍ وَ لَا بِلِسَانٍ وَ أَمَّا أَسْرَقُ النَّاسِ فَالَّذِي يَسْرِقُ مِنْ صَلَاتِهِ تُلَفُّ كَمَا تُلَفُّ الثَّوْبُ الْخَلَقُ‏ فَيُضْرَبُ بِهَا وَجْهُهُ وَأَمَّا أَجْفَى النَّاسِ فَرَجُلٌ ذُكِرْتُ بَيْنَ يَدَيْهِ فَلَمْ يُصَلِّ عَلَيَّ وَ أَمَّا أَعْجَزُ النَّاسِ فَمَنْ يَعْجِزُ [عَجَزَ] عَنِ الدُّعَاءِ.

يعنى: آيا بخيل ترين، كسل ترين، و دزدترين، و ستمكارترين و عاجزترين مردم را به شما معرفى كنم؟ گفتند: بلى يا رسول الله – صلى الله عليه وآله و سلم – فرمود:
– بخيل ترين مردم كسى است­كه­گذارش برمسلمانى مى افتد ولى به اوسلام نمى كند.
– كسل ترين مردم فردى است كه از صحت و سلامت برخوردار است ولى در اوقات بيكارى با لب و زبانش ذكر حق نمى گويد.
– دزدترين مردم كسى كه از نمازش مى كاهد، چنين نمازى همانند لباس كهنه، در هم پيچيده شده به صورتش زده مى شود.
– جفا كار ترين مردم كسى است كه نام من در برابرش برده مى شود، ولى بر من صلوات نمى فرستد.
– عاجزترين مردم كسى است كه از دعا، درمانده باشد.
يازدهم – و نيز از آن حضرت روايت شده است كه فرمود:
60 – أَفْضَلُ الْعِبَادَاتِ الدُّعَاءُ وَ إِذَا أَذِنَ اللَّهُ لِلْعَبْدِ [لِعَبْدٍ] فِي الدُّعَاءِ فَتَحَ لَهُ بَابَ الرَّحْمَةِ إِنَّهُ لَنْ يَهْلِكَ مَعَ الدُّعَاءِ أَحَدٌ.

يعنى: برترين عبادت، دعاست، اجازه دعا كردن ازسوى خداوند متعال و گفتگوى بنده با او مساوى است با گشودن در رحمت براى وى،كسيكه اهل دعا باشد، هرگز بدبخت نمى شود.
دوازدهم – معاويه بن عمار گويد: به امام صادق – عليه السلام – عرض ‍ كردم: دو نفر در يك لحظه نمازشان را آغاز مى كنند، يكى از آن دو در نمازش ‍ قرآن بيشترى تلاوت مى كند و ديگرى بيشتر دعا مى نمايد و سپس هر دو در يك لحظه نمازشان را پايان مى دهند، كداميك افضلند؟ فرمود:
61 – كُلٌّ فِيهِ فَضْلٌ وَ كُلٌّ حَسَن‏

يعنى: هر دو داراى فضيلت بوده و هر دو نيكند.
گفتم: مى دانم هر دو خوبند، ولى مى خواهم بدانم كداميك بهتر است؟
فرمود:
– الدُّعَاءُ أَفْضَلُ أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ قالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِي سَيَدْخُلُونَ‏ جَهَنَّمَ داخِرِينَ‏ هِيَ وَ اللَّهِ الْعِبَادَةُ هِيَ وَ اللَّهِ أَفْضَلُ [هِيَ وَ اللَّهِ أَفْضَلُ- أَ لَيْسَتْ هِيَ الْعِبَادَةَ هِيَ وَ اللَّهِ الْعِبَادَةُ] هِيَ وَ اللَّهِ الْعِبَادَةُ [أَ لَيْسَتْ هِيَ أَشَدَّهُنَّ هِيَ وَ اللَّهِ أَشَدُّهُنَّ هِيَ وَ اللَّهِ أَشَدُّهُنَ‏] هِيَ وَ اللَّهِ أَشَدُّهُنَ‏ .

يعنى: دعا، برتر است، مگر سخن خداى متعال را نشنيدى كه فرمود: مرا بخوانيد تا اجابتتان كنم، همانا كسانى كه از عبادت من سركشى كردند، آنان را با خوارى داخل جهنم خواهم كرد، به خدا قسم! منظور از عبادت، همان دعاست، به خدا قسم! دعا برتر است، به خدا قسم! دعا عبادت است، به خدا قسم! دعا شديدترين عبادت است.
سيزدهم: يعقوب بن شعيب گويد: شنيدم كه امام صادق – عليه السلام – فرمود:
62 – إِنَّ اللَّهَ أَوْحَى إِلَى آدَمَ ع أَنِّي سَأَجْمَعُ لَكَ الْكَلَامَ [الْخَيْرَ كُلَّهُ‏] فِي أَرْبَعِ كَلِمَاتٍ قَالَ يَا رَبِّ [وَ] مَا هُنَّ قَالَ وَاحِدَةٌ لِي [وَ] وَاحِدَةٌ لَكَ [وَ] وَاحِدَةٌ فِيمَا بَيْنِي وَ بَيْنَكَ [وَ] وَاحِدَةٌ بَيْنَكَ وَ بَيْنَ النَّاسِ فَقَالَ آدَمُ ع بَيِّنْهُنَّ لِي يَا رَبِّ [حَتَّى أَعْلَمَهُنَّ‏] فَقَالَ اللَّهُ تَعَالَى أَمَّا الَّتِي هِيَ لِي فَتَعْبُدُنِي وَ لَا تُشْرِكُ بِي شَيْئاً وَ أَمَّا الَّتِي لَكَ فَأَجْزِيكَ بِعَمَلِكَ أَحْوَجَ مَا تَكُونُ إِلَيْهِ- وَ أَمَّا الَّتِي بَيْنِي وَ بَيْنَكَ فَعَلَيْكَ الدُّعَاءُ وَ عَلَيَّ الْإِجَابَةُ وَ أَمَّا الَّتِي بَيْنَكَ وَ بَيْنَ النَّاسِ فَتَرْضَى لِلنَّاسِ مَا تَرْضَى [تَرْضَاهُ‏] لِنَفْسِكَ.

يعنى: خداوند متعال بر حضرت آدم – عليه السلام – وحى فرستاد كه من تمام سخنان را در چهار جمله براى تو گرد مى آورم.
گفت: پروردگار! آن چهار جمله چيست؟
فرمود: يكى مال من، ديگرى مال تو، سومى مربوط به ما بين من و تو و آخرى مربوط به ما بين تو و مردم است.
حضرت آدم – عليه السلام – گفت: پروردگار! آنها را برايم روشن كن خداوند متعال فرمود:
– آنكه مال من است اين است كه بنده من باشى و چيزى را شريك من قرار ندهى.
– و آنكه مال تو است كه جزاى عملت را به چيزى كه بيشترين احتياج را بدان دارى مى دهم.
– وآنكه مربوط به ما بين من و تو است اين است كه تو دعا كن، من اجابت مى نمايم.
– و آنكه مربوط به مابين تو و مردم است اين است كه هر آنچه را كه براى خود مى پسندى براى ديگران نيز بپسند.
چهاردهم: از كتاب دعاى محمد بن حسن صفار از رسول الله – صلى الله عليه وآله و سلم – نقل شده كه فرمود:
63 – يَدْخُلُ الْجَنَّةَ رَجُلَانِ كَانَا يَعْمَلَانِ عَمَلًا وَاحِداً فَيَرَى أَحَدُهُمَا صَاحِبَهُ فَوْقَهُ فَيَقُولُ يَا رَبِّ بِمَا أَعْطَيْتَهُ وَ كَانَ عَمَلُنَا وَاحِداً فَيَقُولُ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى سَأَلَنِي وَلَمْ تَسْأَلْنِي ثُمَّ قَالَ ص اسْأَلُوا اللَّهَ وَ أَجْزِلُوا فَإِنَّهُ لَا يَتَعَاظَمُهُ شَيْ‏ءٌ.

يعنى: دو نفر كه هر دو يك گونه عمل انجام داده اند وارد بهشت مى شوند ولى يكى ديگرى را برتر از خود مى بيند، لذا مى گويد: پروردگار! من و او عملمان يكى بود، اين مقام برتر او در برابر چيست؟ خداى تبارك و تعالى مى فرمايد: او از من درخواست كرد ولى تو نخواستى. آنگاه حضرت فرمود: از خدا بخواهيد و زياد هم بخوانيد؛ چون در برابر ذات اقدس احديث، چيزى بزرگ نيست.
پانزدهم – ونيزدر همان كتاب آمده است كه از رسول خدا – صلى الله عليه وآله و سلم – فرمود:
64 – لَيُسْأَلَنَّ اللَّهُ [لتسلن الله‏] أَوْ لَيَقْضِيَنَّ [لَيَغْضَبَنَ‏] عَلَيْكُمْ إِنَّ لِلَّهِ عِبَاداً يَعْمَلُونَ فَيُعْطِيهِمْ وَ آخَرِينَ يَسْأَلُونَهُ صَادِقِينَ فَيُعْطِيهِمْ- ثُمَّ يَجْمَعُهُمْ فِي الْجَنَّةِ فَيَقُولُ الَّذِينَ عَمِلُوا رَبَّنَا عَمِلْنَا فَأَعْطَيْتَنَا فِيمَا أَعْطَيْتَ هَؤُلَاءِ فَيَقُولُ هَؤُلَاءِ عِبَادِي أَعْطَيْتُكُمْ أُجُورَكُمْ وَ لَمْ أَلِتْكُمْ‏ مِنْ أَعْمالِكُمْ شَيْئاً وَ سَأَلَنِي هَؤُلَاءِ فَأَعْطَيْتُهُمْ وَ [أَغْنَيْتُهُمْ‏] وَ هُوَ فَضْلِي أُوتِيهِ مَنْ أَشَاءُ.

يعنى: از خدا بخواهيد تا او حكم كند، همانا خداوند متعال به يك سرى از بندگانش در مقابل اعمالشان بخشش دارد و به گروه ديگر در برابر درخواست صادقانه شان، سپس هر دو گروه را در بهشت جمع مى كند، گروه اول مى گويند: پروردگار! ما اهل عمل بوديم، به ما عطا كردى اما اينها را به چه سبب؟ مى فرمايد: اينان بندگان من هستند، من اجر و پاداش شما را عطا کردم و از آن چيزى كم نكردم، اما اينان از من درخواست كردند و من هم از فضل و رحمت فوق العاده خود به آنان دادم (بلكه) به هر كسى كه بخواهم، مى دهم.
——————————————————
1- سوره توبه، آيه 144.

 ادامه دارد……